5 Lễ hội truyền thống ở Việt Nam - Khám phá nét đẹp văn hóa đặc sắc

Lễ hội Đền Hùng, hay còn gọi là Giỗ Tổ Hùng Vương, diễn ra vào ngày 10 tháng 3 âm lịch hàng năm tại tỉnh Phú Thọ. Đây là lễ hội quan trọng của người Việt, thể hiện lòng tri ân và tự hào dân tộc với các Vua Hùng – những người đã có công dựng nước.

1.1. Lịch sử và ý nghĩa

Lễ hội Đền Hùng có nguồn gốc lâu đời, bắt nguồn từ tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương. Được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, lễ hội này không chỉ là dịp để tưởng nhớ các Vua Hùng mà còn để tôn vinh truyền thống "uống nước nhớ nguồn" của dân tộc Việt Nam.

1.2. Các nghi thức chính trong phần lễ

• Lễ dâng hương: Đại diện chính quyền và người dân thành kính dâng hương tại Đền Hạ, Đền Trung và Đền Thượng, nhằm tưởng nhớ và bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc.
• Lễ rước kiệu: Đoàn rước kiệu uy nghi từ chân núi Nghĩa Lĩnh lên đến đền chính, thu hút đông đảo sự tham gia của cộng đồng, tạo nên khung cảnh trang trọng và linh thiêng.
• Các lễ tưởng niệm: Từ 6-10/3 âm lịch, các hoạt động tưởng nhớ Tổ Mẫu Âu Cơ và Quốc tổ Lạc Long Quân cũng được tổ chức trang nghiêm, thể hiện sự tri ân đối với cội nguồn dân tộc.

1.3. Phần hội và các hoạt động văn hóa

Song song với các nghi thức, phần hội của lễ hội Đền Hùng diễn ra với nhiều hoạt động văn hóa dân gian đặc sắc:

• Biểu diễn nghệ thuật truyền thống: Du khách có thể chiêm ngưỡng hát xoan, trống đồng, và các tiết mục múa rối nước, tái hiện sinh động văn hóa Việt.
• Hội thi nấu bánh chưng, giã bánh dày: Các cuộc thi nấu bánh chưng, giã bánh dày cũng là điểm nhấn thu hút sự chú ý, mang đậm tính dân gian và gắn kết cộng đồng.
• Triển lãm văn hóa và tư liệu: Tại các gian trưng bày, nhiều tác phẩm nghệ thuật và tư liệu về Hùng Vương được giới thiệu, giúp du khách hiểu sâu hơn về lịch sử dân tộc.

1.4. Giá trị văn hóa và tín ngưỡng

Lễ hội Đền Hùng không chỉ là dịp hội tụ của người dân Việt từ khắp nơi mà còn là biểu tượng của lòng yêu nước và tự hào dân tộc. Các giá trị văn hóa và tín ngưỡng từ lễ hội đã góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam phong phú và sâu sắc.

Lễ hội Chùa Hương là một trong những lễ hội Phật giáo nổi tiếng và có quy mô lớn nhất ở Việt Nam, diễn ra tại xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, Hà Nội. Bắt đầu từ mùng 6 tháng Giêng đến hết tháng 3 âm lịch, lễ hội thu hút hàng triệu khách hành hương và du khách đến tham quan và cầu may mắn.

• Ý nghĩa: Lễ hội là dịp để mọi người thể hiện lòng thành kính với Phật Bà Quan Âm, đồng thời cầu nguyện cho một năm mới an lành, may mắn.
• Không gian tổ chức: Quần thể chùa Hương bao gồm nhiều ngôi chùa, đền, miếu lớn nhỏ nằm xen kẽ trong hệ thống hang động và núi đá vôi, tạo nên phong cảnh tuyệt đẹp và linh thiêng.

Trình tự tham gia lễ hội Chùa Hương:

1. Khởi hành từ bến Đục: Du khách đi thuyền trên suối Yến, một hành trình lãng mạn giữa cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ.
2. Thăm động Hương Tích: Tại động Hương Tích - trung tâm của quần thể chùa, du khách sẽ tham gia dâng hương, cầu nguyện và chiêm ngưỡng vẻ đẹp kỳ vĩ của động.
3. Tham quan chùa Thiên Trù: Đây là nơi diễn ra các nghi lễ chính với khung cảnh cổ kính, trang nghiêm. Ngoài ra, tháp Viên Công và hồ Bán Nguyệt là những điểm nhấn không thể bỏ qua.

Phần lễ và phần hội: Phần lễ chính bao gồm nghi thức dâng hương và cúng Phật ở chùa Trong, với các lễ vật như hương, hoa, đèn, nến, cùng các nghi thức tụng kinh trang nghiêm. Phần hội gồm nhiều hoạt động vui chơi dân gian như chèo thuyền, thưởng ngoạn cảnh đẹp và tham gia các trò chơi truyền thống, mang lại không khí sôi động, vui tươi cho du khách.

Lễ hội Gióng là một trong những lễ hội cổ truyền nổi bật của Việt Nam, diễn ra hằng năm để tưởng nhớ công đức của Thánh Gióng - một trong “Tứ Bất Tử” trong tín ngưỡng dân gian Việt. Lễ hội được tổ chức tại hai nơi chính là Đền Phù Đổng (huyện Gia Lâm, Hà Nội) vào tháng 4 âm lịch và Đền Sóc (huyện Sóc Sơn, Hà Nội) vào tháng Giêng âm lịch.

• Nguồn gốc và ý nghĩa: Lễ hội này gắn liền với truyền thuyết về Thánh Gióng - vị anh hùng dân tộc, người đã lớn nhanh thần kỳ để đánh đuổi giặc Ân, bảo vệ đất nước. Lễ hội không chỉ thể hiện lòng kính trọng và biết ơn của người dân đối với anh hùng dân tộc mà còn khơi dậy tinh thần yêu nước, đoàn kết và ý chí bảo vệ Tổ quốc.
• Hoạt động chính:
  • Nghi thức tế lễ: Mỗi ngày lễ đều bắt đầu bằng các nghi thức tế Thánh, dâng hương nhằm cầu an, cầu mùa màng bội thu và hòa bình cho quốc gia.
  • Diễn xướng trận chiến: Một trong những điểm nhấn của lễ hội là màn tái hiện trận chiến của Thánh Gióng chống lại quân giặc Ân. Hàng trăm diễn viên dân gian hóa trang thành các vai diễn như lính trận, tướng sĩ để tạo nên không khí sinh động và hào hùng.
  • Lễ rước: Nghi thức rước kiệu, dâng hương và hoa tre được thực hiện tại Đền Thượng. Hoa tre tượng trưng cho vũ khí thiêng mà Thánh Gióng đã dùng để đánh bại giặc, thể hiện sức mạnh và sự bất khuất của người Việt xưa.
• Giá trị văn hóa và tinh thần: Lễ hội Gióng đã được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Phi vật thể, giữ vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị lịch sử, truyền thống văn hóa của người Việt. Đồng thời, lễ hội cũng góp phần giáo dục các thế hệ trẻ về lòng yêu nước và tinh thần cộng đồng.

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam diễn ra hàng năm tại thành phố Châu Đốc, tỉnh An Giang, từ ngày 23 đến 27 tháng 4 âm lịch. Lễ hội không chỉ là sự kiện văn hóa lớn mà còn mang đậm ý nghĩa tâm linh, thu hút hàng trăm ngàn người dân và du khách khắp nơi đến tham dự, dâng hương và xin phúc lành.

• Lễ Tắm Bà: Diễn ra vào lúc 0 giờ đêm ngày 23 tháng 4 âm lịch, nghi thức tắm tượng Bà thể hiện sự tôn kính và mong cầu may mắn. Tượng Bà được cởi bỏ mão và áo cũ, sau đó được tắm bằng nước pha hoa nhài thơm ngát và khoác lên áo mới, tạo nên không gian trang nghiêm và thanh tịnh.
• Lễ Thỉnh Sắc: Vào chiều ngày 24 tháng 4 âm lịch, sắc phong của Thoại Ngọc Hầu và các vị phu nhân được rước từ Sơn Lăng về Miếu Bà, mang ý nghĩa tôn vinh các nhân vật lịch sử có công lớn với vùng đất này.
• Lễ Túc Yết và Xây Chầu: Lúc nửa đêm ngày 25 tháng 4 âm lịch, dân làng thực hiện nghi thức dâng lễ vật và hát bội, cầu chúc bình an và phồn thịnh. Lễ vật bao gồm heo quay và nhiều phẩm vật khác, được dâng lên trước tượng Bà với nghi thức trang trọng.
• Lễ Chánh Tế: Lễ chính thức diễn ra vào sáng sớm ngày 27 tháng 4 âm lịch với đông đảo người tham dự, nhằm cầu xin sự bảo hộ và an lành cho người dân và vùng đất Châu Đốc.
• Lễ Hồi Sắc: Kết thúc lễ hội vào chiều cùng ngày, sắc phong và bài vị của Thoại Ngọc Hầu được rước trở về Sơn Lăng, khép lại lễ hội với lời cầu chúc cho mùa màng bội thu và cuộc sống thịnh vượng.

Trong lễ hội, người dân và du khách còn tham gia vào các hoạt động văn hóa dân gian, xin xăm, thỉnh bùa, tạo nên nét đẹp văn hóa tâm linh đặc sắc cho vùng sông nước miền Tây.

Lễ hội Katê là một trong những lễ hội văn hóa lớn nhất của đồng bào Chăm, đặc biệt là cộng đồng người Chăm theo đạo Bàlamôn, tổ chức hàng năm tại khu vực Bình Thuận và Ninh Thuận. Lễ hội diễn ra vào tháng 7 Chăm lịch (khoảng tháng 9 - 10 dương lịch) và kéo dài trong ba ngày, nhằm tưởng nhớ và bày tỏ lòng thành kính với các vị thần linh, trong đó có thần Pô Inư Nagar.

• Ngày 1 - Lễ Rước Y Phục: Các nghi lễ bắt đầu với hoạt động người Raglai rước y phục của thần linh về làng. Buổi lễ đón y phục được tổ chức trang trọng, cùng các hoạt động văn nghệ truyền thống Chăm như hát múa và diễn xướng.
• Ngày 2 - Đại Lễ Tại Đền Tháp: Người Chăm rước y phục lên tháp và thực hiện nghi thức tắm tượng thần, mặc y phục, cùng các nghi lễ cúng bái thiêng liêng. Nghi thức này là phần quan trọng nhất của lễ hội và thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách tham gia.
• Ngày 3 - Phần Hội: Bên cạnh các nghi lễ truyền thống, lễ hội Katê còn có phần hội với nhiều trò chơi dân gian như thi đi cà kheo, làm bánh gừng, đội nước vượt chướng ngại vật, tạo nên không khí vui tươi, sôi động.

Lễ hội Katê không chỉ là dịp để đồng bào Chăm bày tỏ lòng thành kính với các vị thần mà còn là cơ hội để quảng bá văn hóa truyền thống đến với du khách. Với ý nghĩa sâu sắc và giá trị văn hóa đặc sắc, lễ hội này đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.