Ban Mẫu Trong Chùa Thờ Ai? Khám Phá Ý Nghĩa Tín Ngưỡng Thờ Mẫu

Trong nhiều ngôi chùa tại Việt Nam, bên cạnh việc thờ Phật, còn có ban thờ Mẫu, thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa đạo Phật và tín ngưỡng thờ Mẫu truyền thống. Ban thờ Mẫu thường được bố trí theo kiến trúc "tiền Phật hậu Mẫu" hoặc "tiền Mẫu hậu Phật", tùy theo quy mô và thiết kế của từng chùa.

Tại ban thờ Mẫu, các vị Thánh Mẫu được tôn vinh bao gồm:

• Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên: Cai quản miền trời, liên quan đến các hiện tượng thiên nhiên như mây, mưa, sấm, chớp.
• Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn: Cai quản vùng rừng núi, biểu trưng cho sự gắn bó với thiên nhiên, cây cỏ và muông thú.
• Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ: Cai quản vùng sông nước, gắn liền với đời sống thủy sinh của người dân.

Việc thờ cúng các Thánh Mẫu trong chùa không chỉ phản ánh lòng tôn kính đối với các nữ thần bảo trợ mà còn thể hiện sự hòa quyện giữa tín ngưỡng dân gian và đạo Phật, tạo nên nét đặc trưng trong đời sống tâm linh của người Việt.

Trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt, các vị Thánh Mẫu được thờ trong chùa không chỉ đại diện cho sức mạnh thiên nhiên mà còn là biểu tượng của sự che chở, phúc lành và lòng từ bi. Mỗi vị Mẫu cai quản một vùng linh thiêng khác nhau, thể hiện sự phong phú và đa dạng trong văn hóa tâm linh dân tộc.

Việc thờ các Thánh Mẫu trong chùa góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc, giáo dục lòng hiếu kính và hướng con người đến những giá trị tốt đẹp trong cuộc sống.

Ban Thờ Mẫu trong chùa là nơi tôn kính các vị Thánh Mẫu, được bài trí theo cấu trúc đặc trưng, thể hiện sự trang nghiêm và tôn kính. Cấu trúc này thường bao gồm ba tầng chính:

• Tầng trên cùng: Treo đôi thanh xà bạch xà ở hai bên tả hữu, tượng trưng cho sự bảo hộ và linh thiêng.
• Tầng giữa: Bố trí tượng thờ theo thứ tự từ cao xuống thấp, với hàng cao nhất là Tam Tòa Thánh Mẫu, tiếp đến là các vị tiên thánh như Chầu Bà, Quan Lớn, Ông Hoàng, Bà Chúa, Cô, Cậu.
• Tầng dưới cùng: Thờ Ngũ Hổ Tướng Quân, thể hiện sự uy nghiêm và bảo vệ.

Trong một số chùa, Ban Thờ Mẫu được bố trí trong Nhà Mẫu, nằm ở cuối dãy trong không gian chùa. Tại đây, các tượng được sắp xếp như sau:

1. Lớp thứ nhất: Tượng Bồ Tát Quán Thế Âm (hoặc Thiên Thủ Thiên Nhãn).
2. Lớp thứ hai: Tượng Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế cùng hai vị Nam Tào, Bắc Đẩu.
3. Lớp thứ ba: Tượng ba vị Thánh Mẫu.
4. Lớp thứ tư: Tượng Ngũ Vị Tôn Quan.
5. Lớp thứ năm: Tượng Tứ Phủ Chầu Bà.

Việc bài trí Ban Thờ Mẫu trong chùa không chỉ thể hiện lòng tôn kính đối với các vị Thánh Mẫu mà còn phản ánh sự kết hợp hài hòa giữa đạo Phật và tín ngưỡng thờ Mẫu trong văn hóa tâm linh của người Việt.

Thờ cúng tại Ban Thờ Mẫu trong chùa là một phần quan trọng trong đời sống tâm linh của người Việt, thể hiện lòng tôn kính đối với các Thánh Mẫu và cầu mong sự bảo hộ, phúc lành. Dưới đây là một số nghi thức thờ cúng thường được thực hiện:

• Chuẩn bị lễ vật: Lễ vật dâng cúng tại Ban Thờ Mẫu thường bao gồm hương, hoa, trà, quả và các đồ mã như tiền vàng, nón, hia, hài. Lễ chay thường được sử dụng, nhưng cũng có thể kèm theo lễ mặn tùy theo phong tục địa phương.
• Thắp hương và khấn vái: Người thờ cúng thắp hương, thường là ba nén, tượng trưng cho Tam Bảo (Phật, Pháp, Tăng) hoặc ba ngôi Thánh Mẫu. Sau đó, họ chắp tay khấn vái, đọc văn khấn để bày tỏ lòng thành và cầu nguyện.
• Hầu đồng: Đây là nghi thức đặc trưng trong tín ngưỡng thờ Mẫu, nơi thanh đồng nhập vai các vị Thánh Mẫu và thực hiện các điệu múa, bài hát chầu văn. Nghi thức này thể hiện sự giao hòa giữa con người và thần linh, mang lại không khí linh thiêng và trang trọng.

Thực hiện đúng các nghi thức thờ cúng tại Ban Thờ Mẫu không chỉ thể hiện lòng thành kính mà còn góp phần giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.

Việc đặt Ban Thờ Mẫu trong chùa phản ánh sự kết hợp giữa đạo Phật và tín ngưỡng thờ Mẫu truyền thống của người Việt. Sự hiện diện của Ban Thờ Mẫu trong chùa mang nhiều ý nghĩa sâu sắc:

• Thể hiện sự giao thoa văn hóa: Việc thờ Mẫu trong chùa là minh chứng cho sự kết hợp giữa Phật giáo và tín ngưỡng dân gian, tạo nên sự đa dạng và phong phú trong văn hóa tâm linh Việt Nam.
• Đáp ứng nhu cầu tâm linh của tín đồ: Nhiều Phật tử cũng tin tưởng và thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu. Việc có Ban Thờ Mẫu trong chùa giúp họ dễ dàng thực hiện các nghi lễ và cầu nguyện theo tín ngưỡng của mình.
• Gìn giữ và phát huy di sản văn hóa: Việc thờ Mẫu trong chùa góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời giáo dục thế hệ trẻ về nguồn cội và bản sắc dân tộc.
• Tạo không gian tâm linh đa dạng: Sự kết hợp giữa các ban thờ trong chùa tạo nên một không gian tâm linh phong phú, đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng đa dạng của cộng đồng.

Như vậy, việc đặt Ban Thờ Mẫu trong chùa không chỉ đáp ứng nhu cầu tâm linh của tín đồ mà còn góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam.

Vào ngày Rằm và mùng Một hàng tháng, nhiều Phật tử thực hành nghi lễ thờ cúng Thánh Mẫu tại chùa để cầu bình an, may mắn và tài lộc. Dưới đây là bài văn khấn Thánh Mẫu thường được sử dụng trong những ngày này:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần) Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương. Con kính lạy Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, Đức Phật A Di Đà. Con kính lạy Bồ Tát Quán Thế Âm, Bồ Tát Đại Thế Chí, các vị Hiền Thánh Tăng. Con kính lạy Đức Thánh Mẫu Thượng Thiên, Đức Thánh Mẫu Thượng Ngàn, Đức Thánh Mẫu Thoải, Đức Thánh Mẫu Địa, cùng các vị Thánh Mẫu khác. Hôm nay là ngày ... tháng ... năm ..., tín chủ con là: … Ngụ tại: … Thành tâm đến cửa chùa, dâng nén tâm hương, cúi xin chư Phật, chư Thánh Mẫu từ bi chứng giám. Cầu cho bản thân, gia đình được mạnh khỏe, bình an, sở cầu như nguyện. Cúi xin các bậc chư Phật, chư Thánh Mẫu che chở, độ trì. Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Lưu ý khi thực hiện nghi lễ:

• Trang phục: Mặc gọn gàng, kín đáo, lịch sự.
• Lễ vật: Hương, hoa, quả tươi, phẩm chay (tuyệt đối không dùng đồ mặn).
• Cách khấn: Đọc rõ ràng, thành tâm, không ồn ào.
• Thứ tự lễ: Lễ Phật trước, sau đó đến các vị Thánh Mẫu.

Việc thực hành nghi lễ thờ cúng với lòng thành kính giúp kết nối tâm linh và nhận được sự phù hộ độ trì từ các vị Thánh Mẫu.

Ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch hàng năm là ngày lễ chính trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt, được gọi là Tết Hàn Thực hay Tết Thanh Minh. Vào ngày này, nhiều gia đình và cộng đồng tổ chức lễ cúng dâng lên các Thánh Mẫu để tỏ lòng thành kính và cầu mong sự phù hộ. Dưới đây là bài văn khấn Thánh Mẫu thường được sử dụng trong ngày lễ này:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần, chắp tay lạy) Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương. Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần. Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành Hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo Quân cùng chư vị Tôn Thần. Con kính lạy Tổ tiên, Hiển khảo, Hiển Tỷ, chư vị Hương linh (nếu bố, mẹ còn sống thì thay bằng Tổ Khảo, Tổ Tỷ). Hương chủ (chúng) con tên là: [Họ và tên] Ngụ tại: [Địa chỉ nhà] Hôm nay là ngày mùng 3 tháng 3 năm [Năm âm lịch], tín chủ con nhờ ơn đức trời đất, chư vị Tôn thần, cù lao tiên tổ, thành tâm sắm lễ, hương hoa, trà quả, thắp nén tâm hương dâng lên trước án. Chúng con kính mời: - Ngài Bản cảnh Thành Hoàng Chư vị Đại Vương. - Ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa. - Ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long mạch, Tài thần. Cúi xin các ngài giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật. Chúng con kính mời các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh gia tiên nội ngoại họ [Họ gia đình], cúi xin thương xót con cháu giáng về linh sàng, chứng giám tâm thành, thụ hưởng lễ vật. Tín chủ con lại kính mời các vị Tiền chủ, Hậu chủ đang ngụ tại nhà này, đồng lâm án tiền, đồng lai hâm hưởng, phù hộ cho toàn gia chúng con thân cung khang khái, bản mệnh bình an. Bốn mùa không hạn ách nào xâm, tám tiết hưởng vinh quang thịnh vượng. Dãi tấm lòng thành cúi xin chứng giám. Cẩn cáo.

Lưu ý khi thực hiện nghi lễ:

• Trang phục: Mặc gọn gàng, kín đáo, lịch sự.
• Lễ vật: Hương, hoa, quả tươi, phẩm chay (tuyệt đối không dùng đồ mặn).
• Cách khấn: Đọc rõ ràng, thành tâm, không ồn ào.
• Thứ tự lễ: Lễ Phật trước, sau đó đến các vị Thánh Mẫu.

Việc thực hành nghi lễ thờ cúng với lòng thành kính giúp kết nối tâm linh và nhận được sự phù hộ độ trì từ các vị Thánh Mẫu.

Việc thực hành nghi lễ cầu an và cầu tài lộc tại Ban Thờ Mẫu thể hiện lòng thành kính và mong muốn nhận được sự phù hộ từ các vị Thánh Mẫu. Dưới đây là bài văn khấn mẫu được sử dụng phổ biến trong các nghi lễ này:

Nam mô A Di Đà Phật! Nam mô A Di Đà Phật! Nam mô A Di Đà Phật! (3 lạy) Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương. Con kính lạy Đức Hiệu Thiên chí tôn kim quyết Ngọc Hoàng Huyền cung cao Thượng đế. Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần. Con kính lạy Đức Thánh Mẫu Liễu Hạnh, Đức Thánh Mẫu Thượng Ngàn, Đức Thánh Mẫu Thoải, cùng các vị Thánh Mẫu khác. Con kính lạy các vị Thần linh cai quản trong xứ này. Con kính lạy các cụ Tổ tiên nội ngoại. Hôm nay là ngày ... tháng ... năm ... Tín chủ con là: [Họ và tên] Ngụ tại: [Địa chỉ] Thành tâm sửa biện lễ vật, hương hoa, trà quả, cúng dâng lên trước án. Chúng con thành tâm kính mời: - Đức Thánh Mẫu Liễu Hạnh, Đức Thánh Mẫu Thượng Ngàn, Đức Thánh Mẫu Thoải, cùng các vị Thánh Mẫu khác. - Các vị Thần linh cai quản trong xứ này. - Các cụ Tổ tiên nội ngoại. Cúi xin các ngài thương xót, giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật. Phù trì cho tín chủ chúng con: - Toàn gia được an lạc, mọi việc được hanh thông. - Người người cùng được chữ bình an. - Tám tiết vinh khang đều thịnh vượng. - Lộc tài được tăng tiến, tâm đạo được mở mang. Sở cầu được tất ứng, sở nguyện tòng tâm. Giãi tấm lòng thành này, cúi xin các ngài chứng giám. Cẩn cáo.

Lưu ý khi thực hiện nghi lễ:

• Trang phục: Mặc gọn gàng, kín đáo, lịch sự.
• Lễ vật: Hương, hoa, quả tươi, phẩm chay (tuyệt đối không dùng đồ mặn).
• Cách khấn: Đọc rõ ràng, thành tâm, không ồn ào.
• Thứ tự lễ: Lễ Phật trước, sau đó đến các vị Thánh Mẫu.

Việc thực hành nghi lễ thờ cúng với lòng thành kính giúp kết nối tâm linh và nhận được sự phù hộ độ trì từ các vị Thánh Mẫu.

Việc dâng lễ vật tạ ơn Thánh Mẫu là nghi lễ thể hiện lòng thành kính và biết ơn đối với sự phù hộ độ trì của các vị Thánh Mẫu. Dưới đây là bài văn khấn mẫu được sử dụng phổ biến trong nghi lễ này:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần) Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương. Con kính lạy Đức Hiệu Thiên chí tôn kim quyết Ngọc Hoàng Huyền cung cao Thượng đế. Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần. Con kính lạy Đức Thánh Mẫu Liễu Hạnh, Đức Thánh Mẫu Thượng Ngàn, Đức Thánh Mẫu Thoải, cùng các vị Thánh Mẫu khác. Con kính lạy các vị Thần linh cai quản trong xứ này. Con kính lạy các cụ Tổ tiên nội ngoại. Hôm nay là ngày ... tháng ... năm ... Tín chủ con là: [Họ và tên] Ngụ tại: [Địa chỉ] Nhân dịp được Thánh Mẫu phù hộ, gia đình con xin dâng lễ vật gồm: [Liệt kê lễ vật: hương, hoa, quả, bánh, rượu, trà, v.v.] Lòng thành kính dâng lên trước án, cúi xin Thánh Mẫu chứng giám, thụ hưởng lễ vật. Chúng con tạ ơn Thánh Mẫu đã ban phước lành, độ trì cho gia đạo bình an, công việc hanh thông, tài lộc dồi dào, sức khỏe dồi dào. Cúi xin Thánh Mẫu tiếp tục phù hộ, che chở, ban cho gia đình con sức khỏe, tài lộc, an khang thịnh vượng, vạn sự như ý. Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin được phù hộ độ trì. Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Lưu ý khi thực hiện nghi lễ:

• Trang phục: Mặc gọn gàng, kín đáo, lịch sự.
• Lễ vật: Hương, hoa, quả tươi, phẩm chay (tuyệt đối không dùng đồ mặn).
• Cách khấn: Đọc rõ ràng, thành tâm, không ồn ào.
• Thứ tự lễ: Lễ Phật trước, sau đó đến các vị Thánh Mẫu.

Việc thực hành nghi lễ thờ cúng với lòng thành kính giúp kết nối tâm linh và nhận được sự phù hộ độ trì từ các vị Thánh Mẫu.

Việc cầu xin lộc con cái và sức khỏe tại Ban Thờ Mẫu thể hiện lòng thành kính và mong muốn được phù hộ độ trì. Dưới đây là bài văn khấn mẫu dành cho mục đích này:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần) Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương. Con kính lạy Đức Thánh Mẫu Liễu Hạnh cùng các vị Thánh Mẫu. Con kính lạy các vị Thần linh cai quản trong xứ này. Con kính lạy các cụ Tổ tiên nội ngoại. Hôm nay là ngày ... tháng ... năm ... Tín chủ con là: [Họ và tên] Ngụ tại: [Địa chỉ] Nhân dịp được Thánh Mẫu phù hộ, gia đình con xin dâng lễ vật gồm: [Liệt kê lễ vật: hương, hoa, quả, bánh, rượu, trà, v.v.] Lòng thành kính dâng lên trước án, cúi xin Thánh Mẫu chứng giám, thụ hưởng lễ vật. Chúng con tạ ơn Thánh Mẫu đã ban phước lành, độ trì cho gia đạo bình an, công việc hanh thông, tài lộc dồi dào, sức khỏe dồi dào. Cúi xin Thánh Mẫu tiếp tục phù hộ, che chở, ban cho gia đình con sức khỏe, tài lộc, an khang thịnh vượng, vạn sự như ý. Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin được phù hộ độ trì. Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Lưu ý khi thực hiện nghi lễ:

• Trang phục: Mặc gọn gàng, kín đáo, lịch sự.
• Lễ vật: Hương, hoa, quả tươi, phẩm chay (tuyệt đối không dùng đồ mặn).
• Cách khấn: Đọc rõ ràng, thành tâm, không ồn ào.
• Thứ tự lễ: Lễ Phật trước, sau đó đến các vị Thánh Mẫu.

Việc thực hành nghi lễ thờ cúng với lòng thành kính giúp kết nối tâm linh và nhận được sự phù hộ độ trì từ các vị Thánh Mẫu.