Ban Mẫu Trong Chùa: Ý Nghĩa và Các Bài Văn Khấn Quan Trọng

Trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam, thờ Mẫu đóng vai trò quan trọng, thể hiện lòng tôn kính đối với các nữ thần mẹ. Tại các chùa, Ban Mẫu thường được đặt gần khu vực thờ Phật, tạo nên kiến trúc "tiền Phật hậu Mẫu" hoặc "tiền Mẫu hậu Phật", thể hiện sự cân bằng và tôn trọng giữa hai tín ngưỡng.

Ban Mẫu thường thờ các vị Thánh Mẫu chính trong hệ thống Tứ Phủ, bao gồm:

• Mẫu Thượng Thiên (Mẫu Đệ Nhất) - đại diện cho bầu trời.
• Mẫu Thượng Ngàn (Mẫu Đệ Nhị) - đại diện cho núi rừng.
• Mẫu Thoải Phủ (Mẫu Đệ Tam) - đại diện cho sông nước.
• Mẫu Địa Phủ - đại diện cho đất đai.

Việc thờ cúng tại Ban Mẫu không chỉ thể hiện lòng biết ơn đối với các nữ thần mẹ mà còn cầu mong sự bình an, sức khỏe và tài lộc cho gia đình và bản thân.

Trong các ngôi chùa tại Việt Nam, Ban Mẫu được bố trí trang trọng và tuân theo cấu trúc ba tầng đặc trưng, thể hiện sự tôn kính đối với các vị Thánh Mẫu.

1. Tầng trên không: Đây là nơi treo đôi mãng xà (thanh xà, bạch xà) tượng trưng cho sự linh thiêng và bảo hộ.
2. Tầng ngang trên bệ thờ: Tầng này bao gồm:
   • Hậu cung (cung cấm): Nơi đặt Tam Tòa Thánh Mẫu với vị trí trung tâm là Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên mặc sắc phục đỏ, bên phải là Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn mặc sắc phục xanh, và bên trái là Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ mặc sắc phục trắng.
   • Ban Công Đồng: Phía trước hậu cung, nơi thờ các vị thần linh khác như Ngọc Hoàng Thượng Đế, Nam Tào, Bắc Đẩu và các chư vị tiên thánh.
3. Tầng hạ ban: Tầng trệt thường thờ ông Ngũ Hổ Tướng Quân, biểu trưng bằng tượng hoặc tranh hổ, thể hiện sự bảo vệ và uy nghiêm.

Vị trí của Ban Mẫu trong chùa thường được sắp xếp hài hòa với không gian thờ tự chung, phản ánh sự giao thoa giữa đạo Phật và tín ngưỡng thờ Mẫu, tạo nên một không gian tâm linh phong phú và sâu sắc.

Trong tín ngưỡng thờ Mẫu tại Việt Nam, các vị Thánh Mẫu được tôn kính và thờ phụng trong chùa bao gồm:

• Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên: Đại diện cho bầu trời, thường mặc áo đỏ, ngồi ở vị trí trung tâm.
• Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn: Đại diện cho núi rừng, thường mặc áo xanh, ngồi bên phải Mẫu Thượng Thiên.
• Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ: Đại diện cho sông nước, thường mặc áo trắng, ngồi bên trái Mẫu Thượng Thiên.
• Mẫu Đệ Tứ Địa Phủ: Đại diện cho đất đai, thường được thờ riêng tại các ban thờ khác.

Việc thờ cúng các vị Thánh Mẫu trong chùa thể hiện lòng tôn kính và biết ơn đối với những nữ thần bảo trợ cho con người và thiên nhiên, đồng thời cầu mong sự bình an, phúc lộc cho gia đình và cộng đồng.

Việt Nam là một quốc gia có nền văn hóa tâm linh phong phú, nơi Phật giáo và tín ngưỡng thờ Mẫu đã cùng tồn tại và phát triển, tạo nên sự dung hợp độc đáo trong đời sống tôn giáo của người dân.

Sự kết hợp này được thể hiện qua:

• Không gian thờ tự: Nhiều ngôi chùa không chỉ thờ Phật mà còn có ban thờ Mẫu, phản ánh sự hòa quyện giữa hai tín ngưỡng trong cùng một không gian linh thiêng.
• Nghi lễ và lễ hội: Các lễ hội truyền thống như Lễ Phật Đản, Lễ Vu Lan trong Phật giáo và các lễ hội thờ Mẫu thường được tổ chức đồng thời, thu hút đông đảo người dân tham gia, thể hiện sự gắn kết cộng đồng.
• Hình tượng tôn giáo: Hình ảnh Phật Bà Quan Âm trong Phật giáo và các Thánh Mẫu trong tín ngưỡng thờ Mẫu đều biểu trưng cho lòng từ bi, che chở và cứu độ chúng sinh, cho thấy sự tương đồng về triết lý nhân sinh.

Sự dung hợp này không chỉ làm phong phú đời sống tâm linh của người Việt mà còn thể hiện tinh thần bao dung, hòa hợp giữa các tín ngưỡng, góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

Ban Mẫu trong chùa không chỉ là nơi thờ phụng các vị Thánh Mẫu mà còn đóng vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa và tâm linh của người Việt. Vai trò này được thể hiện qua các khía cạnh sau:

• Bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống: Tín ngưỡng thờ Mẫu là một phần không thể thiếu trong bản sắc văn hóa dân tộc, góp phần duy trì và truyền bá những giá trị văn hóa truyền thống độc đáo của người Việt.
• Đáp ứng nhu cầu tâm linh: Ban Mẫu là nơi để người dân gửi gắm niềm tin, cầu mong sự che chở, bảo vệ và ban phước lành từ các Thánh Mẫu, đáp ứng nhu cầu tâm linh và tạo sự an tâm trong cuộc sống.
• Gắn kết cộng đồng: Các hoạt động thờ cúng và lễ hội tại Ban Mẫu tạo cơ hội cho cộng đồng tụ họp, tăng cường sự đoàn kết và gắn bó giữa các thành viên trong xã hội.

Như vậy, Ban Mẫu trong chùa không chỉ là nơi thờ tự mà còn là trung tâm văn hóa và tâm linh, góp phần quan trọng trong việc duy trì và phát triển các giá trị truyền thống của dân tộc.

Văn khấn Mẫu Thượng Thiên là lời cầu nguyện thành kính dâng lên Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên, vị Thánh Mẫu cai quản bầu trời, với mong muốn được che chở và ban phước lành. Dưới đây là bài văn khấn thường được sử dụng:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.

Con kính lạy Đức Hiệu Thiên chí tôn kim quyết Ngọc Hoàng Huyền cung cao Thượng đế.

Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.

Con kính lạy Đức Thánh Mẫu Thượng Thiên.

Hương tử con là: [Họ và tên]

Ngụ tại: [Địa chỉ]

Hôm nay là ngày [ngày] tháng [tháng] năm [năm], tín chủ con thành tâm sửa biện hương hoa, lễ vật, kim ngân, trà quả và các thứ cúng dâng, bày lên trước án, thành tâm kính mời Đức Thánh Mẫu Thượng Thiên giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật.

Chúng con chắp tay kính lễ, khấu đầu vọng bái Mẫu Thượng Thiên. Cúi xin Thánh Mẫu rủ lòng thương xót, phù hộ độ trì cho chúng con được toàn gia an khang, bách sự như ý, vạn sự tốt lành.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Lưu ý: Khi thực hiện nghi lễ, cần chuẩn bị lễ vật chu đáo và giữ tâm thanh tịnh, thể hiện lòng thành kính đối với Thánh Mẫu.

Văn khấn Mẫu Thượng Ngàn là lời cầu nguyện thành kính dâng lên Đức Chúa Thượng Ngàn, vị Thánh Mẫu cai quản núi rừng, với mong muốn được che chở và ban phước lành. Dưới đây là bài văn khấn thường được sử dụng:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.

Con kính lạy Đức Chúa Thượng Ngàn đỉnh thượng cao sơn triều mường Sơn Tinh Công chúa Lê Đại Mại Vương Ngọc Điện Hạ.

Con kính lạy Đức Thượng Ngàn Chúa Tể Mị Nương Quế Hoa Công Chúa tối tú tối linh, cai quản tám mươi mốt cửa rừng trong cõi Nam giao.

Hương tử con là: [Họ và tên]

Ngụ tại: [Địa chỉ]

Hôm nay là ngày [ngày] tháng [tháng] năm [năm], tín chủ con thành tâm sửa biện hương hoa, lễ vật, kim ngân, trà quả và các thứ cúng dâng, bày lên trước án, thành tâm kính mời Đức Thánh Mẫu Thượng Ngàn giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật.

Chúng con chắp tay kính lễ, khấu đầu vọng bái Mẫu Thượng Ngàn. Cúi xin Thánh Mẫu rủ lòng thương xót, phù hộ độ trì cho chúng con được toàn gia an khang, bách sự như ý, vạn sự tốt lành.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Lưu ý: Khi thực hiện nghi lễ, cần chuẩn bị lễ vật chu đáo và giữ tâm thanh tịnh, thể hiện lòng thành kính đối với Thánh Mẫu.

Văn khấn Mẫu Thoải Phủ là lời cầu nguyện thành kính dâng lên Thánh Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ, vị thần cai quản miền sông nước, với mong muốn được che chở và ban phước lành. Dưới đây là bài văn khấn thường được sử dụng:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.

Con kính lạy Tam Tòa Thánh Mẫu.

Con kính lạy Đức Thánh Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ.

Hương tử con là: [Họ và tên]

Ngụ tại: [Địa chỉ]

Hôm nay là ngày [ngày] tháng [tháng] năm [năm], tín chủ con thành tâm sửa biện hương hoa, lễ vật, kim ngân, trà quả và các thứ cúng dâng, bày lên trước án, thành tâm kính mời Đức Thánh Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật.

Chúng con chắp tay kính lễ, khấu đầu vọng bái Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ. Cúi xin Thánh Mẫu rủ lòng thương xót, phù hộ độ trì cho chúng con được toàn gia an khang, bách sự như ý, vạn sự tốt lành.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Lưu ý: Khi thực hiện nghi lễ, cần chuẩn bị lễ vật chu đáo và giữ tâm thanh tịnh, thể hiện lòng thành kính đối với Thánh Mẫu.

Văn khấn Ban Mẫu Địa Phủ là lời cầu nguyện thành kính dâng lên các vị Thánh Mẫu cai quản cõi Địa Phủ, với mong muốn được che chở và ban phước lành. Dưới đây là bài văn khấn thường được sử dụng:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.

Con kính lạy Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế, cùng chư vị thần linh cai quản cõi Địa Phủ.

Con kính lạy Thập Điện Minh Vương, các vị quan cai quản mười điện trong Địa Phủ.

Con kính lạy các vị Thánh Mẫu Địa Phủ, những người bảo vệ linh hồn và dẫn dắt vong linh về nơi an nghỉ.

Con kính lạy các vị thần linh, thổ địa, và chư hương linh tổ tiên nội ngoại.

Hương tử con là: [Họ và tên]

Ngụ tại: [Địa chỉ]

Hôm nay là ngày [ngày] tháng [tháng] năm [năm], tín chủ con thành tâm sửa biện hương hoa, lễ vật, kim ngân, trà quả và các thứ cúng dâng, bày lên trước án, thành tâm kính mời các vị Thánh Mẫu Địa Phủ giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật.

Chúng con chắp tay kính lễ, khấu đầu vọng bái các vị Thánh Mẫu Địa Phủ. Cúi xin các ngài rủ lòng thương xót, phù hộ độ trì cho chúng con được toàn gia an khang, bách sự như ý, vạn sự tốt lành, và cho các vong linh được siêu thoát về cõi an lành.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Lưu ý: Khi thực hiện nghi lễ, cần chuẩn bị lễ vật chu đáo và giữ tâm thanh tịnh, thể hiện lòng thành kính đối với các vị Thánh Mẫu và thần linh.

Ban Công Đồng Tứ Phủ là một phần quan trọng trong tín ngưỡng thờ Mẫu Việt Nam, thể hiện sự kết hợp giữa Phật giáo và các tín ngưỡng bản địa. Việc cúng lễ và khấn vái tại ban này nhằm thể hiện lòng thành kính và cầu mong sự che chở, bảo vệ của các vị thần linh.

1. Ý nghĩa của Ban Công Đồng Tứ Phủ

Ban Công Đồng Tứ Phủ thờ phụng các vị thần linh thuộc Tứ Phủ, bao gồm:

• Thượng Thiên: Thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế và các vị thần trên trời.
• Thượng Ngàn: Thờ các vị thần núi, rừng.
• Thoải Phủ: Thờ các vị thần nước.
• Địa Phủ: Thờ các vị thần dưới đất.

2. Lễ vật chuẩn bị khi cúng Ban Công Đồng Tứ Phủ

Khi cúng lễ tại ban này, cần chuẩn bị các lễ vật sau:

• Lễ chay: Hương hoa, trà, quả, phẩm oản dâng lên các vị thần.
• Lễ mặn: Thịt gà, lợn, giò, chả (nên tạo hình đẹp mắt).
• Cỗ sơn trang: Đặc sản chay Việt Nam, tránh cua, ốc, lươn, ớt, chanh.
• Lễ ban thờ cô, thờ cậu: Oản, quả, hương hoa, gương, lược.

3. Mẫu văn khấn Ban Công Đồng Tứ Phủ

Dưới đây là mẫu văn khấn ngắn gọn và đầy đủ:

Nam mô a di đà Phật! Nam mô a di đà Phật! Nam mô a di đà Phật! Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương. Con lạy toàn thể chư Phật, chư Tiên, chư Thánh. Con lạy: [Tên thánh chủ bản đền, ví dụ: Cô Chín Tối Linh]. Đệ tử con tên là: [Tên người khấn], tuổi: [Tuổi], ngụ tại: [Địa chỉ]. Hôm nay, chúng con đến đây với chút hương hoa, phẩm quả, lễ mặn (nếu có) xin dâng lên các chư Tiên, chư Thánh để cảm tạ ơn đức của các ngài đã phù hộ độ trì cho chúng con suốt thời gian qua. Vừa qua, được sự lưu tâm độ trì của các ngài mà công việc [nêu cụ thể công việc] của con đã hanh thông vẹn tròn. Nam mô a di đà Phật! Nam mô a di đà Phật! Nam mô a di đà Phật!

Lưu ý: Trong bài văn khấn, cần thay thế các phần trong dấu ngoặc vuông bằng thông tin cụ thể của người khấn và thánh chủ bản đền.

4. Một số lưu ý khi cúng lễ Ban Công Đồng Tứ Phủ

• Thứ tự khấn: Nên khấn tại ban chủ hoặc ban Công Đồng trước, sau đó mới đến các ban khác.
• Lưu tâm đến lễ vật: Chọn lễ vật phù hợp, tránh những món có thể gây bất kính như cua, ốc, lươn, ớt, chanh.
• Trang phục khi đi lễ: Nên ăn mặc trang nghiêm, lịch sự, tránh trang phục hở hang hoặc quá xuề xòa.