Bày Mâm Ngũ Quả Trước Hay Sau Cúng Tất Niên: Hướng Dẫn Chi Tiết và Ý Nghĩa Phong Tục

Mâm ngũ quả là biểu tượng thiêng liêng không thể thiếu trong lễ cúng Tất niên của người Việt, thể hiện lòng thành kính với tổ tiên và mong ước về một năm mới an khang, thịnh vượng.

• Biểu tượng ngũ hành: Mỗi loại quả đại diện cho một yếu tố trong ngũ hành (Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ), thể hiện sự cân bằng và hài hòa trong vũ trụ.
• Ngũ phúc lâm môn: Mâm ngũ quả tượng trưng cho năm điều phúc: phú quý, thọ, khang ninh, hảo đức và thiện chung.
• Lòng hiếu kính: Dâng mâm ngũ quả lên bàn thờ là cách thể hiện lòng biết ơn và tưởng nhớ đến tổ tiên, cầu mong sự phù hộ cho gia đình.
• Ước vọng năm mới: Mỗi loại quả mang một ý nghĩa riêng, thể hiện mong muốn về sức khỏe, tài lộc, con cháu đông đúc và cuộc sống đủ đầy.

Qua việc chuẩn bị mâm ngũ quả, mỗi gia đình không chỉ gìn giữ nét đẹp truyền thống mà còn gửi gắm những lời cầu chúc tốt đẹp cho năm mới.

Mâm ngũ quả là phần không thể thiếu trong lễ cúng Tất niên, thể hiện lòng thành kính với tổ tiên và mong ước về một năm mới an khang, thịnh vượng. Việc lựa chọn thời điểm bày mâm ngũ quả phù hợp sẽ giúp lễ cúng thêm trang trọng và ý nghĩa.

• Trước lễ cúng Tất niên: Thông thường, mâm ngũ quả được bày vào chiều ngày 30 Tết hoặc 29 Tết (nếu tháng Chạp không đủ 30 ngày), trước khi tiến hành lễ cúng Tất niên. Việc này thể hiện sự chuẩn bị chu đáo và lòng thành kính đối với tổ tiên.
• Giữ mâm ngũ quả trên bàn thờ: Sau lễ cúng Tất niên, mâm ngũ quả thường được giữ nguyên trên bàn thờ suốt những ngày Tết, như một biểu tượng của sự sung túc và may mắn trong năm mới.
• Linh hoạt theo hoàn cảnh: Trong nhịp sống hiện đại, nhiều gia đình có thể linh hoạt bày mâm ngũ quả sớm hơn, tùy theo điều kiện và lịch trình của mình, miễn là vẫn giữ được sự trang nghiêm và ý nghĩa truyền thống.

Việc bày mâm ngũ quả đúng thời điểm không chỉ giúp lễ cúng Tất niên thêm trọn vẹn mà còn góp phần giữ gìn và phát huy nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc.

Mỗi vùng miền tại Việt Nam có cách bày mâm ngũ quả ngày Tết riêng, phản ánh nét văn hóa đặc trưng và ước vọng của người dân địa phương. Dưới đây là hướng dẫn cách bày mâm ngũ quả theo phong tục ba miền Bắc, Trung, Nam.

Miền Bắc

• Đặc điểm: Mâm ngũ quả miền Bắc thường tuân theo thuyết ngũ hành, phối hợp 5 màu sắc tượng trưng cho Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ.
• Loại quả phổ biến: Chuối xanh, bưởi, đào, hồng, quýt.
• Cách bày trí: Nải chuối đặt ở dưới cùng, tượng trưng cho bàn tay nâng đỡ. Bưởi hoặc phật thủ đặt ở giữa, các loại quả khác xếp xen kẽ xung quanh.

Miền Trung

• Đặc điểm: Mâm ngũ quả miền Trung không quá cầu kỳ, chú trọng đến sự đơn giản và thành tâm.
• Loại quả phổ biến: Chuối, mãng cầu, đu đủ, xoài, dừa, sung.
• Cách bày trí: Sắp xếp các loại quả tùy theo điều kiện, miễn sao hài hòa về màu sắc và thể hiện lòng thành kính.

Miền Nam

• Đặc điểm: Mâm ngũ quả miền Nam thường chọn các loại quả có tên gọi mang ý nghĩa tốt lành, tránh những loại quả có tên không may mắn.
• Loại quả phổ biến: Mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, sung.
• Cách bày trí: Sắp xếp các loại quả theo ý nghĩa "Cầu vừa sung (túc) đủ xài", thể hiện mong muốn về một năm mới sung túc và đủ đầy.

Việc bày mâm ngũ quả không chỉ là một nghi thức truyền thống mà còn là cách thể hiện lòng thành kính với tổ tiên và ước vọng về một năm mới an khang, thịnh vượng.

Chuẩn bị mâm ngũ quả cho lễ cúng Tất niên là một phần quan trọng trong phong tục Tết cổ truyền của người Việt. Dưới đây là một số lưu ý giúp bạn chuẩn bị mâm ngũ quả một cách chu đáo và ý nghĩa:

• Chọn trái cây tươi ngon: Ưu tiên các loại quả tươi, không dập nát, có màu sắc rực rỡ và hình dáng đẹp mắt.
• Không rửa trái cây bằng nước: Để tránh làm mất lớp phấn tự nhiên và giúp trái cây giữ được lâu hơn trên bàn thờ.
• Tránh sử dụng trái cây giả: Sử dụng trái cây thật để thể hiện lòng thành kính và tránh phạm vào điều kiêng kỵ trong tín ngưỡng.
• Bày trí hài hòa: Sắp xếp các loại quả sao cho cân đối, hài hòa về màu sắc và hình dáng, tạo nên một mâm ngũ quả đẹp mắt.
• Đặt mâm ngũ quả đúng vị trí: Tránh đặt mâm ngũ quả che khuất bát hương trên bàn thờ; nên đặt lệch sang một bên để giữ sự thông thoáng và trang nghiêm.

Việc chuẩn bị mâm ngũ quả không chỉ là một nghi thức truyền thống mà còn là cách thể hiện lòng thành kính với tổ tiên và mong ước về một năm mới an khang, thịnh vượng.

Mâm ngũ quả là một phần không thể thiếu trong mâm cúng Tất niên, thể hiện lòng thành kính của con cháu đối với tổ tiên và mong ước về một năm mới an khang, thịnh vượng. Dưới đây là những vai trò quan trọng của mâm ngũ quả trong lễ cúng Tất niên:

• Biểu tượng của ngũ hành: Mâm ngũ quả thường bao gồm năm loại trái cây, tượng trưng cho năm yếu tố ngũ hành: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ. Sự kết hợp này thể hiện sự hài hòa và cân bằng trong vũ trụ, mang lại may mắn và thịnh vượng cho gia đình.
• Thể hiện lòng hiếu kính: Việc dâng mâm ngũ quả lên bàn thờ tổ tiên là cách thể hiện lòng biết ơn và tưởng nhớ đến công ơn sinh thành, dưỡng dục của ông bà, cha mẹ.
• Gửi gắm ước nguyện: Mỗi loại quả trong mâm ngũ quả mang một ý nghĩa riêng, phản ánh những mong muốn của gia chủ về sức khỏe, tài lộc, con cháu đông đúc và cuộc sống đủ đầy.
• Tạo không khí ấm cúng: Mâm ngũ quả với màu sắc rực rỡ và hương thơm tự nhiên góp phần tạo nên không khí ấm cúng, vui tươi trong gia đình dịp Tết đến xuân về.

Việc chuẩn bị mâm ngũ quả không chỉ là một nghi thức truyền thống mà còn là cách thể hiện lòng thành kính và những ước vọng tốt đẹp cho năm mới.

Dưới đây là bài văn khấn lễ Tất niên trong nhà, thể hiện lòng thành kính của gia chủ đối với tổ tiên và các vị thần linh, cầu mong một năm mới an khang, thịnh vượng:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.

Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.

Con kính lạy ngài Kim niên Đương cai Thái Tuế chí đức tôn thần.

Con kính lạy các ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.

Con kính lạy ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa tôn thần.

Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ Thổ, Long mạch, Tài thần, Bản gia Táo quân, cùng tất cả các vị thần linh cai quản trong xứ này.

Con kính lạy chư gia Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Tiên linh nội ngoại họ ……………..

Hôm nay là ngày … tháng Chạp năm …………………. (Âm lịch).

Tín chủ (chúng) con là: ………….. Tuổi:………..………

Ngụ tại: …………

Trước án kính cẩn thưa trình: Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.

Chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh thịnh soạn, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên Địa tôn thần, phụng hiến Tổ tiên, truy niệm chư linh.

Theo như thường lệ tuế trừ cáo tế, cúi xin chư vị tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu chư vị hương linh giáng lâm án tọa, phủ thùy chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ toàn gia lớn bé trẻ già bình an thịnh vượng, bách sự như ý, vạn sự tốt lành, luôn luôn mạnh khỏe, gia đình hòa thuận.

Thành tâm bái thỉnh, cúi xin chư vị tôn thần và gia tiên nội ngoại chứng giám phù hộ độ trì.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy)

Dưới đây là bài văn khấn lễ Tất niên ngoài trời, dành cho các gia đình, cơ quan, cửa hàng hoặc những nơi cần tổ chức lễ cúng ngoài trời vào dịp cuối năm, thể hiện lòng thành kính với tổ tiên và các vị thần linh:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.

Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.

Con kính lạy ngài Kim niên Đương cai Thái Tuế chí đức tôn thần.

Con kính lạy các ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.

Con kính lạy ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa tôn thần.

Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ Thổ, Long mạch, Tài thần, Bản gia Táo quân, cùng tất cả các vị thần linh cai quản trong xứ này.

Hôm nay là ngày …… tháng Chạp năm ………… (Âm lịch).

Tín chủ (chúng) con là: ……………………………

Ngụ tại: ………………………………………

Trước án kính cẩn thưa trình: Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.

Chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh thịnh soạn, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên Địa tôn thần, phụng hiến Tổ tiên, truy niệm chư linh.

Theo như thường lệ tuế trừ cáo tế, cúi xin chư vị tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu chư vị hương linh giáng lâm án tọa, phủ thùy chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ toàn gia lớn bé trẻ già bình an thịnh vượng, bách sự như ý, vạn sự tốt lành, luôn luôn mạnh khỏe, gia đình hòa thuận.

Thành tâm bái thỉnh, cúi xin chư vị tôn thần và gia tiên nội ngoại chứng giám phù hộ độ trì.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy)

Dưới đây là bài văn khấn lễ Tất niên dành riêng cho người miền Bắc, thể hiện lòng thành kính đối với tổ tiên và các vị thần linh trong dịp cuối năm:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.

Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.

Con kính lạy ngài Kim niên Đương cai Thái Tuế chí đức tôn thần.

Con kính lạy các ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.

Con kính lạy ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa tôn thần.

Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ Thổ, Long mạch, Tài thần, Bản gia Táo quân, cùng tất cả các vị thần linh cai quản trong xứ này.

Con kính lạy chư gia Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Tiên linh nội ngoại họ ……………..

Hôm nay là ngày … tháng Chạp năm …………………. (Âm lịch).

Tín chủ (chúng) con là: ………….. Tuổi:………..………

Ngụ tại: …………

Trước án kính cẩn thưa trình: Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.

Chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh thịnh soạn, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên Địa tôn thần, phụng hiến Tổ tiên, truy niệm chư linh.

Theo như thường lệ tuế trừ cáo tế, cúi xin chư vị tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu chư vị hương linh giáng lâm án tọa, phủ thùy chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ toàn gia lớn bé trẻ già bình an thịnh vượng, bách sự như ý, vạn sự tốt lành, luôn luôn mạnh khỏe, gia đình hòa thuận.

Thành tâm bái thỉnh, cúi xin chư vị tôn thần và gia tiên nội ngoại chứng giám phù hộ độ trì.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy)

Dưới đây là bài văn khấn lễ Tất niên dành riêng cho người miền Trung, thể hiện lòng thành kính đối với tổ tiên và các vị thần linh trong dịp cuối năm:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.

Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.

Con kính lạy ngài Kim niên Đương cai Thái Tuế chí đức tôn thần.

Con kính lạy các ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.

Con kính lạy ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa tôn thần.

Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ Thổ, Long mạch, Tài thần, Bản gia Táo quân, cùng tất cả các vị thần linh cai quản trong xứ này.

Con kính lạy chư gia Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Tiên linh nội ngoại họ ……………..

Hôm nay là ngày … tháng Chạp năm …………………. (Âm lịch).

Tín chủ (chúng) con là: ………….. Tuổi:………..………

Ngụ tại: …………

Trước án kính cẩn thưa trình: Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.

Chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh thịnh soạn, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên Địa tôn thần, phụng hiến Tổ tiên, truy niệm chư linh.

Theo như thường lệ tuế trừ cáo tế, cúi xin chư vị tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu chư vị hương linh giáng lâm án tọa, phủ thùy chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ cho toàn gia lớn bé trẻ già bình an thịnh vượng, bách sự như ý, vạn sự tốt lành, luôn luôn mạnh khỏe, gia đình hòa thuận.

Thành tâm bái thỉnh, cúi xin chư vị tôn thần và gia tiên nội ngoại chứng giám phù hộ độ trì.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy)

Dưới đây là bài văn khấn lễ Tất niên dành riêng cho người miền Nam, thể hiện lòng thành kính đối với tổ tiên và các vị thần linh trong dịp cuối năm:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.

Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.

Con kính lạy ngài Kim niên Đương cai Thái Tuế chí đức tôn thần.

Con kính lạy các ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.

Con kính lạy ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa tôn thần.

Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ Thổ, Long mạch, Tài thần, Bản gia Táo quân, cùng tất cả các vị thần linh cai quản trong xứ này.

Con kính lạy chư gia Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Tiên linh nội ngoại họ ……………..

Hôm nay là ngày … tháng Chạp năm …………………. (Âm lịch).

Tín chủ (chúng) con là: ………….. Tuổi:………..………

Ngụ tại: …………

Trước án kính cẩn thưa trình: Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.

Chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh thịnh soạn, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên Địa tôn thần, phụng hiến Tổ tiên, truy niệm chư linh.

Theo như thường lệ tuế trừ cáo tế, cúi xin chư vị tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu chư vị hương linh giáng lâm án tọa, phủ thùy chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ cho toàn gia lớn bé trẻ già bình an thịnh vượng, bách sự như ý, vạn sự tốt lành, luôn luôn mạnh khỏe, gia đình hòa thuận.

Thành tâm bái thỉnh, cúi xin chư vị tôn thần và gia tiên nội ngoại chứng giám phù hộ độ trì.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy)

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.

Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.

Con kính lạy ngài Kim niên Đương cai Thái Tuế chí đức tôn thần.

Con kính lạy các ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.

Con kính lạy ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa tôn thần.

Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ Thổ, Long mạch, Tài thần, Bản gia Táo quân, cùng tất cả các vị thần linh cai quản trong xứ này.

Con kính lạy chư gia Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Tiên linh nội ngoại họ ……………..

Hôm nay là ngày … tháng Chạp năm …………………. (Âm lịch).

Tín chủ (chúng) con là: ………….. Tuổi:………..………

Ngụ tại: …………

Trước án kính cẩn thưa trình: Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.

Chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh thịnh soạn, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên Địa tôn thần, phụng hiến Tổ tiên, truy niệm chư linh.

Theo như thường lệ tuế trừ cáo tế, cúi xin chư vị tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu chư vị hương linh giáng lâm án tọa, phủ thùy chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ cho toàn gia lớn bé trẻ già bình an thịnh vượng, bách sự như ý, vạn sự tốt lành, luôn luôn mạnh khỏe, gia đình hòa thuận.

Thành tâm bái thỉnh, cúi xin chư vị tôn thần và gia tiên nội ngoại chứng giám phù hộ độ trì.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy)

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.

Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.

Con kính lạy các ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.

Con kính lạy ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa tôn thần.

Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ Thổ, Long mạch, Tài thần, Bản gia Táo quân, cùng tất cả các vị thần linh cai quản trong xứ này.

Con kính lạy chư gia Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Tiên linh nội ngoại họ ……………..

Hôm nay là ngày … tháng Chạp năm …………………. (Âm lịch).

Tín chủ (chúng) con là: ………….. Tuổi:………..………

Ngụ tại: …………

Trước án kính cẩn thưa trình: Vào dịp cuối năm, khi Tết Nguyên đán sắp đến, con kính mời các bậc tiên tổ, ông bà tổ tiên, các vị hương linh, gia thần, về ăn Tết cùng con cháu trong gia đình.

Chúng con xin dâng lên mâm cơm tạ ơn, với đầy đủ các lễ vật tượng trưng cho lòng biết ơn, kính trọng và nhớ ơn tổ tiên, mong các ngài chứng giám và hưởng thụ. Cúi xin tổ tiên cùng các ngài về vui Tết cùng con cháu, chứng giám cho lòng thành của chúng con, độ trì cho gia đình chúng con một năm mới bình an, phát tài phát lộc, sức khỏe dồi dào, mọi việc hanh thông.

Con xin thỉnh cầu tổ tiên, ông bà về ăn Tết, bảo vệ cho gia đình, giúp đỡ chúng con trong mọi công việc, bảo vệ gia đình khỏi những điều xấu, đem lại may mắn, tài lộc cho con cháu.

Thành tâm kính lễ, cúi xin các ngài chứng giám, phù hộ độ trì.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy)

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Kính lạy chư Phật mười phương, kính lạy chư thần linh, tổ tiên, gia thần và các ngài bảo vệ gia đình.

Con kính lạy tổ tiên, ông bà nội ngoại, các bậc tiền nhân đã có công sinh thành, nuôi dưỡng, bảo vệ gia đình chúng con qua các thế hệ.

Hôm nay là ngày … tháng Chạp năm …, con cháu kính dâng mâm ngũ quả lên bàn thờ, thành tâm tưởng nhớ tổ tiên, mong các ngài chứng giám lòng thành của chúng con.

Con xin dâng mâm ngũ quả gồm các loại trái cây tươi mới, tượng trưng cho sự thịnh vượng, may mắn, bình an và hạnh phúc của gia đình trong năm mới. Cúi xin các ngài nhận lễ vật này và phù hộ độ trì cho gia đình chúng con được bình an, khỏe mạnh, vạn sự như ý, tài lộc dồi dào, gia đình hạnh phúc.

Chúng con thành tâm kính lễ, cúi xin tổ tiên, các thần linh và các ngài chứng giám và phù hộ cho gia đình con.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy)