Lễ hội đua thuyền ở Quảng Ngãi - Nét đẹp văn hóa sông nước

Lễ hội đua thuyền ở Quảng Ngãi là một nét văn hóa truyền thống đặc sắc, mang ý nghĩa tâm linh và cộng đồng sâu sắc. Đây không chỉ là một sự kiện thể thao mà còn là dịp để tưởng nhớ tổ tiên, cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và cuộc sống an lành cho cư dân. Lễ hội thường diễn ra vào dịp đầu năm, tập trung tại các vùng ven biển như Tịnh Long và huyện đảo Lý Sơn.

• Thời gian tổ chức: Thường vào dịp đầu xuân, kết hợp với các nghi lễ cổ truyền.
• Địa điểm chính: Các sông lớn, bãi biển ở Quảng Ngãi, tiêu biểu là Tịnh Long và Lý Sơn.
• Ý nghĩa:
  • Cầu mong bình an và thịnh vượng.
  • Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống và tinh thần đoàn kết cộng đồng.
• Hoạt động chính:
  1. Nghi thức đóng thuyền và lễ cúng tổ tiên.
  2. Cuộc đua thuyền sôi động với sự tham gia của các đội nam trẻ khỏe.
  3. Lễ vinh danh và các hoạt động văn hóa, ẩm thực đi kèm.

Lễ hội không chỉ là sân chơi giao lưu văn hóa mà còn là biểu tượng của niềm tin, sự tự hào và khát vọng của người dân Quảng Ngãi, góp phần bảo tồn và phát triển giá trị di sản dân tộc.

Lễ hội đua thuyền truyền thống ở Quảng Ngãi, cụ thể tại xã Tịnh Long (TP Quảng Ngãi), là một sự kiện độc đáo của vùng sông nước, diễn ra 2 năm một lần. Thời gian tổ chức thường vào mùng 5 và mùng 6 Tết Nguyên đán. Địa điểm chính là sông Trà Khúc, nơi thu hút hàng ngàn người dân địa phương và du khách đến tham gia và cổ vũ.

• Thời gian: Mùng 5 và mùng 6 Tết Nguyên đán.
• Địa điểm: Sông Trà Khúc, xã Tịnh Long, TP Quảng Ngãi.

Trước khi diễn ra các cuộc đua, người dân thực hiện nghi lễ cúng thần linh để cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và cuộc sống an bình. Các đội đua từ các thôn trong xã như An Lộc, An Đạo, Gia Hòa, và Tăng Long, sử dụng thuyền trang trí hình tứ linh (Long, Lân, Quy, Phụng), tượng trưng cho sự hài hòa giữa văn hóa và tín ngưỡng của cộng đồng.

Mỗi đội tham gia đua trên đường dài 250m, gồm 6 vòng đua, với sự phối hợp nhịp nhàng giữa các tay chèo khỏe mạnh và người điều khiển mũi, lái, tạo nên một khung cảnh sôi động và hấp dẫn.

Lễ hội đua thuyền ở Quảng Ngãi không chỉ là một hoạt động giải trí mà còn mang đậm tính chất văn hóa và tín ngưỡng. Các nghi thức truyền thống tại lễ hội thể hiện lòng tôn kính với các vị thần biển và mong cầu một năm mới an lành, mưa thuận gió hòa.

• Nghi lễ cúng cá Ông: Đây là nghi thức đặc biệt tại các làng chài như Phước Thiện, nơi các cụ cao niên tổ chức cúng bái trước lăng tự để tôn vinh và tri ân thần Nam Hải. Lăng tự Phước Thiện còn lưu giữ xương cá Ông, biểu tượng linh thiêng của cư dân vùng biển.
• Lễ khai mạc: Thường được thực hiện với tiếng trống khai hội rộn rã. Đây là lúc các đội thuyền tụ họp, chuẩn bị nghi thức để bước vào phần thi đấu chính thức. Người dân và chính quyền địa phương đều tham gia để tạo không khí sôi động.
• Nghi thức cầu mùa: Trước khi đua, các thuyền thực hiện “bơi cầu mùa” - một phần nghi lễ mang tính tâm linh với sự tham gia của các thuyền rồng, quy, và phụng. Kết quả nghi thức này được tin rằng sẽ quyết định sự thịnh vượng của các nghề biển trong năm.

Các nghi thức này không chỉ tôn vinh truyền thống dân gian mà còn góp phần gắn kết cộng đồng, tạo không gian sinh hoạt văn hóa đặc sắc cho cư dân địa phương và du khách. Qua lễ hội, tinh thần đoàn kết và lòng biết ơn tổ tiên được duy trì và phát triển mạnh mẽ.

Lễ hội đua thuyền tại Quảng Ngãi là sự kiện văn hóa nổi bật, quy tụ các đội đua đến từ nhiều làng, thôn khác nhau, mỗi đội đều mang nét đặc trưng riêng. Các đội đua thường đại diện cho các cộng đồng địa phương, thể hiện tinh thần đoàn kết và quyết tâm chiến thắng.

• Cơ cấu đội đua: Mỗi đội thường bao gồm từ 16 đến 20 thành viên, được phân công nhiệm vụ rõ ràng như người điều khiển mũi, lái, và các vị trí chèo ở các phách. Các thành viên trong đội đều là những người có kỹ năng chèo thuyền điêu luyện, được tuyển chọn kỹ lưỡng.
• Thiết kế thuyền đua: Thuyền đua thường có chiều dài khoảng 12m, được thiết kế với đầu và đuôi trang trí hình ảnh các linh vật như Long, Lân, Quy, Phụng. Các họa tiết trang trí được thực hiện bởi những nghệ nhân có tay nghề cao, mang đậm tính nghệ thuật và ý nghĩa tâm linh.
• Vật liệu chế tác: Trước đây, phần đầu và đuôi thuyền thường làm bằng gỗ, nhưng hiện nay đã được thay thế bằng vật liệu mút để giảm trọng lượng và tăng độ bền. Sự đổi mới này không chỉ nâng cao chất lượng mà còn giúp bảo vệ môi trường.

Mỗi chiếc thuyền không chỉ là phương tiện đua mà còn là biểu tượng của văn hóa và niềm tự hào cộng đồng. Các đội đua, với sự chuẩn bị kỹ lưỡng và tinh thần đoàn kết, đã tạo nên một lễ hội đầy màu sắc và ý nghĩa sâu sắc.

Lễ hội đua thuyền ở Quảng Ngãi không chỉ là một sự kiện văn hóa, mà còn mang đậm ý nghĩa tâm linh, gắn kết cộng đồng và thể hiện lòng biết ơn đối với thiên nhiên và tổ tiên. Đây là một dịp để người dân thể hiện lòng thành kính với các vị thần, đặc biệt là Thành hoàng làng, với mong muốn cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, và cuộc sống yên bình.

• Ý nghĩa tín ngưỡng:

  Trước mỗi cuộc đua thuyền, các nghi lễ cúng tế được tổ chức trang trọng nhằm cầu xin sự phù hộ từ các vị thần linh cho những cuộc ra khơi an toàn và thuận lợi. Những nghi thức này còn biểu tượng cho sự kết nối giữa con người và thần linh, một niềm tin tâm linh được truyền qua nhiều thế hệ.

• Thể hiện giá trị văn hóa:

  Thông qua lễ hội, các giá trị văn hóa truyền thống của cư dân vùng sông nước Quảng Ngãi được gìn giữ và phát huy. Hình ảnh những chiếc thuyền mang biểu tượng Tứ linh (Long, Lân, Quy, Phụng) không chỉ thể hiện sự khéo léo trong nghệ thuật trang trí mà còn tượng trưng cho sự may mắn và phồn thịnh.

• Kết nối cộng đồng:

  Lễ hội là dịp để các thôn, làng cùng nhau tham gia, cổ vũ và hòa mình vào không khí sôi động. Qua đó, tinh thần đoàn kết và sự gắn bó giữa các thành viên trong cộng đồng được củng cố mạnh mẽ.

Như vậy, lễ hội đua thuyền không chỉ đơn thuần là một hoạt động thể thao mà còn là một biểu tượng sâu sắc của văn hóa và tâm linh, góp phần làm giàu thêm di sản tinh thần của người dân Quảng Ngãi.

Lễ hội đua thuyền truyền thống tại xã Tịnh Long, Quảng Ngãi, đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào ngày 21 tháng 2 năm 2024. Quyết định này không chỉ ghi nhận giá trị lịch sử, văn hóa mà còn khẳng định tầm quan trọng của lễ hội trong việc duy trì và phát huy bản sắc dân tộc.

Quá trình công nhận diễn ra dựa trên những nghiên cứu chi tiết về ý nghĩa của lễ hội, từ khía cạnh tín ngưỡng đến vai trò trong đời sống cộng đồng. Đây là một hoạt động văn hóa độc đáo của cư dân vùng sông nước ven sông Trà Khúc, mang tính biểu tượng cao về sự đoàn kết và khát vọng mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an. Việc công nhận còn nhằm bảo tồn những giá trị phi vật thể, tránh nguy cơ mai một trong bối cảnh hiện đại hóa.

Với sự công nhận này, các cấp chính quyền được yêu cầu thực hiện các biện pháp bảo vệ, tôn tạo và quảng bá lễ hội theo đúng quy định của pháp luật về di sản văn hóa. Điều này bao gồm việc tổ chức lễ hội đúng truyền thống, nhưng vẫn đảm bảo tính an toàn và thân thiện với môi trường.

Không chỉ là niềm tự hào của người dân Quảng Ngãi, lễ hội đua thuyền ở xã Tịnh Long còn mở ra cơ hội phát triển du lịch văn hóa, tạo điểm nhấn cho ngành du lịch địa phương và góp phần đưa hình ảnh đất nước Việt Nam giàu truyền thống đến bạn bè quốc tế.

Lễ hội đua thuyền ở Quảng Ngãi là một sự kiện văn hóa đặc sắc, không chỉ mang tính giải trí mà còn là dịp để thể hiện bản sắc của cư dân vùng sông nước. Một trong những điểm đặc biệt của lễ hội là nghi lễ cúng thần được tổ chức trước khi bắt đầu các cuộc đua. Nghi lễ này nhằm cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và sự bình an cho cộng đồng. Đây là một phần không thể thiếu trong lễ hội, thể hiện sự kết nối chặt chẽ giữa con người và thiên nhiên.

Đường đua thuyền dài khoảng 250m và có tổng cộng 6 vòng đua. Các đội tham gia được phân thành các tốp, mỗi tốp có từ 16 đến 20 tay đua, với các vị trí chuyên biệt như người điều khiển mũi thuyền, lái thuyền và các phách, đảm nhận nhiệm vụ chèo thuyền. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa các thành viên trong đội tạo nên sự hấp dẫn và kịch tính cho từng cuộc đua.

Điều đặc biệt là lễ hội đua thuyền không chỉ là cuộc thi tài giữa các đội mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, gắn liền với nghề nghiệp truyền thống của cư dân vùng sông nước. Lễ hội này đã tồn tại hàng trăm năm và ngày nay vẫn thu hút sự tham gia của đông đảo người dân địa phương cũng như du khách từ các vùng khác đến tham gia và cổ vũ.

Lễ hội đua thuyền không chỉ là một sự kiện thể thao, mà còn là dịp để bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa của người dân Quảng Ngãi, tạo dựng không gian giao lưu, kết nối cộng đồng. Đây là một trong những nét văn hóa độc đáo mà du khách không thể bỏ qua khi đến với Quảng Ngãi.