Lễ hội Kate Ninh Thuận - Tinh Hoa Văn Hóa Chăm Độc Đáo

Lễ hội Kate là sự kiện văn hóa tâm linh quan trọng nhất của đồng bào Chăm theo đạo Bà La Môn tại Ninh Thuận. Đây là dịp để người dân tưởng nhớ các vị thần linh, tổ tiên, và các vị vua Chăm, đặc biệt là vua Pô Klong Garai, nhằm cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, và gia đình an khang thịnh vượng.

Diễn ra vào tháng 7 theo lịch Chăm (thường rơi vào tháng 10 dương lịch), lễ hội kéo dài ba ngày với nhiều hoạt động lễ nghi và văn hóa độc đáo. Các nghi thức bao gồm rước y trang thần linh, tắm tượng, và dâng lễ vật tại các tháp cổ như Pô Klong Garai, Pô Inư Nưgar. Người dân cùng du khách hòa mình vào các nghi lễ tôn nghiêm, đi kèm là các hoạt động văn hóa, múa hát truyền thống rực rỡ sắc màu.

Không chỉ là ngày hội tôn giáo, Kate còn là dịp để cộng đồng kết nối, thể hiện tinh thần đoàn kết và gìn giữ các giá trị văn hóa lâu đời của dân tộc Chăm.

Lễ hội Katê, một trong những lễ hội truyền thống quan trọng nhất của người Chăm theo đạo Bà La Môn, được tổ chức hàng năm vào ngày mùng 1 tháng 7 âm lịch Chăm, tương ứng với khoảng cuối tháng 9 đến đầu tháng 10 dương lịch. Đây là thời điểm người dân Chăm và du khách khắp nơi tụ họp để tham gia nghi thức cúng tế và các hoạt động lễ hội đặc sắc.

Địa điểm chính tổ chức Lễ hội Katê bao gồm các tháp cổ của người Chăm như:

• Tháp Pô Klong Garai: Tọa lạc tại phường Đô Vinh, thành phố Phan Rang – Tháp Chàm, đây là nơi diễn ra các nghi lễ truyền thống quan trọng nhất.
• Tháp Pô Inư Nưgar: Được biết đến với kiến trúc độc đáo và vị trí gần trung tâm Ninh Thuận.
• Tháp Pô Rômê: Địa danh mang đậm nét thiêng liêng của văn hóa Chăm.

Thời gian diễn ra các hoạt động chính của lễ hội kéo dài trong ba ngày, từ các nghi lễ tôn giáo trên tháp vào ngày đầu tiên đến các hoạt động hội hè tại làng và gia đình trong những ngày tiếp theo. Cả người dân lẫn du khách đều có cơ hội trải nghiệm một không gian văn hóa sống động và đậm bản sắc dân tộc tại các địa điểm này.

Lễ hội Kate của người Chăm ở Ninh Thuận nổi tiếng với các nghi lễ truyền thống mang đậm dấu ấn văn hóa và tín ngưỡng. Các nghi thức được tổ chức theo một trình tự trang nghiêm, từ đền tháp đến làng bản và cả trong gia đình.

• Nghi lễ trên đền tháp:
  • Lễ rước y phục: Diễn ra vào lúc 7h sáng, nghi lễ này tái hiện hình ảnh người em út Raglai mang y phục từ núi xuống. Y phục sau đó được rước đến đền tháp trong không khí thiêng liêng.
  • Lễ mở cửa tháp: Chủ lễ thực hiện nghi thức mở cửa, mời thần linh về tham dự và thụ hưởng lễ vật.
  • Lễ tắm tượng thần: Theo tiếng Chăm là "Manei yang", tượng thần được tắm rửa bằng nước thiêng và cử hành lễ mặc y phục với sự thành kính.
  • Đại lễ Adaoh Tama: Phần lễ quan trọng nhất kéo dài từ 9h đến 11h sáng, với nghi thức cầu mong sự bình an và mùa màng bội thu.
• Nghi lễ tại làng và gia đình:
  • Tại làng: Người dân cùng quét dọn, trang hoàng Nhà Làng, chuẩn bị các tiết mục văn nghệ và đồ lễ để cúng tế thần làng, cầu xin sự phù hộ.
  • Tại gia đình: Mỗi gia đình tổ chức cúng tế theo tín ngưỡng riêng, nhưng chung quy đều hướng về tổ tiên và cầu mong sự sung túc, sức khỏe cho các thành viên.

Bên cạnh phần lễ, lễ hội còn có các hoạt động hội với âm nhạc, múa hát và trò chơi dân gian, tạo nên không khí sôi động và thu hút nhiều du khách.

Lễ hội Kate không chỉ là một sự kiện tôn giáo mà còn là dịp để cộng đồng Chăm tại Ninh Thuận tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ đặc sắc, nhằm bảo tồn và lan tỏa giá trị truyền thống.

• Điệu múa truyền thống: Điệu múa quạt và múa trống Paranưng là điểm nhấn đặc sắc, thể hiện sự uyển chuyển và tinh tế của người Chăm trong từng bước nhảy.
• Hát dân ca: Các bài hát dân ca truyền thống bằng tiếng Chăm thường được trình diễn, kết nối các thế hệ và mang đậm tính tâm linh.
• Trò chơi dân gian: Những trò chơi như kéo co, đẩy gậy, và ném bóng được tổ chức, thu hút sự tham gia nhiệt tình của người dân và du khách.
• Trình diễn trang phục: Trang phục truyền thống Chăm với các họa tiết tinh xảo được trình diễn trong các chương trình giao lưu văn hóa.

Bên cạnh các hoạt động trên, lễ hội còn là nơi giao lưu văn hóa giữa người Chăm và các dân tộc khác, tạo nên bức tranh văn hóa phong phú, góp phần phát triển du lịch bền vững tại Ninh Thuận.

Lễ hội Katê của người Chăm tại Ninh Thuận không chỉ nổi bật bởi các nghi lễ trang trọng mà còn cuốn hút nhờ những món ăn và lễ vật độc đáo. Các món ăn trong lễ hội vừa mang giá trị tâm linh, vừa phản ánh văn hóa ẩm thực lâu đời của dân tộc Chăm.

• Bánh gạo: Bánh gạo, đặc biệt là bánh gạo nướng, là lễ vật không thể thiếu. Mỗi chiếc bánh được làm thủ công, mang ý nghĩa cầu mong sự no đủ.
• Xôi và chè: Xôi được nấu từ gạo nếp ngon, thường kết hợp với chè đậu xanh hoặc chè trôi nước, tượng trưng cho sự kết nối giữa con người và thần linh.
• Thịt dê và gà: Lễ vật thường bao gồm dê và gà đã được chế biến, dùng trong các nghi lễ cúng tế tại đền tháp và trong làng.
• Hoa quả và rượu: Các loại hoa quả tươi và rượu truyền thống, đặc biệt là rượu cần, được dâng lên thần linh để bày tỏ lòng biết ơn.
• Cau trầu: Cau trầu được chuẩn bị tỉ mỉ, mang ý nghĩa kết nối và hòa hợp trong cộng đồng.

Đặc biệt, các gia đình thường tổ chức bữa tiệc ấm cúng với nhiều món ăn truyền thống khác như cơm lam, cà ri dê và rau củ nướng, tạo nên không khí đoàn tụ. Đây cũng là dịp để người Chăm chia sẻ niềm vui với bạn bè, hàng xóm và du khách thập phương.

Lễ hội Kate không chỉ là một sự kiện văn hóa tâm linh quan trọng đối với cộng đồng người Chăm mà còn có tác động mạnh mẽ đến ngành du lịch Ninh Thuận. Với sự tham gia đông đảo của người dân địa phương và du khách trong nước lẫn quốc tế, lễ hội đã trở thành cầu nối quảng bá văn hóa Chăm đến mọi miền tổ quốc và thế giới.

• Thu hút khách du lịch: Lễ hội Kate thu hút hàng ngàn lượt khách du lịch mỗi năm, góp phần thúc đẩy các dịch vụ lưu trú, ẩm thực và trải nghiệm văn hóa tại địa phương.
• Quảng bá văn hóa truyền thống: Thông qua các nghi lễ đặc sắc, nghệ thuật biểu diễn và hoạt động cộng đồng, lễ hội góp phần bảo tồn và giới thiệu các giá trị văn hóa độc đáo của dân tộc Chăm.
• Phát triển kinh tế địa phương: Các hoạt động du lịch gắn với lễ hội giúp tạo việc làm và gia tăng thu nhập cho người dân địa phương, đặc biệt trong lĩnh vực dịch vụ và thủ công mỹ nghệ.
• Kết nối cộng đồng: Lễ hội không chỉ là dịp để người Chăm sum họp mà còn tạo cơ hội giao lưu văn hóa giữa các dân tộc, gắn kết cộng đồng và thế hệ trẻ.

Nhờ những lợi ích to lớn này, Lễ hội Kate đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, khẳng định vai trò quan trọng trong việc phát triển du lịch bền vững tại Ninh Thuận.

Lễ hội Katê không chỉ là một sự kiện văn hóa truyền thống quan trọng của người Chăm ở Ninh Thuận mà còn là cầu nối giữa các thế hệ trong việc gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa dân tộc. Với sự độc đáo trong nghi lễ, ẩm thực, và các hoạt động văn hóa nghệ thuật, lễ hội đã và đang trở thành điểm nhấn du lịch thu hút đông đảo du khách. Qua đó, Katê không chỉ khẳng định bản sắc riêng mà còn góp phần phát triển kinh tế - xã hội và đưa hình ảnh Ninh Thuận đến gần hơn với bạn bè trong và ngoài nước.