Cây Rau Sắng Chùa Hương: Đặc Sản Núi Rừng và Giá Trị Dinh Dưỡng Tuyệt Vời

Rau sắng, hay còn gọi là rau ngót rừng, là một loại cây thân gỗ thuộc họ Đàn hương, thường mọc tự nhiên trên các vách núi đá vôi ở miền Bắc Việt Nam, đặc biệt là vùng Hương Sơn, nơi có chùa Hương nổi tiếng. Cây sắng có thể đạt chiều cao hàng chục mét với đường kính thân từ 20–30 cm.

Đặc điểm nổi bật của rau sắng bao gồm:

• Thân cây: Cây thân gỗ, cao lớn, thường mọc dưới tán lá của các cây khác.
• Lá: Lá non có màu xanh đậm, hình dáng tương tự lá rau ngót, được thu hái để chế biến món ăn.
• Hoa: Hoa nhỏ li ti, màu trắng, thường gọi là "rồng rồng".
• Quả: Chỉ xuất hiện trên cây cái sau khi hoa kết quả.

Rau sắng được biết đến với vị ngọt tự nhiên và giá trị dinh dưỡng cao, thường được sử dụng để nấu canh, tạo nên hương vị đặc trưng khó quên.

Rau sắng, đặc sản quý hiếm của vùng Chùa Hương, không chỉ nổi tiếng với hương vị thơm ngon mà còn được đánh giá cao về giá trị dinh dưỡng và lợi ích cho sức khỏe.

Thành phần dinh dưỡng:

• Protein: 6 - 8,2g
• Vitamin C: 11,5mg
• Các axit amin thiết yếu như lysine, methionine, tryptophan, phenylalanine, threonine, valine, leucine và isoleucine
• Khoáng chất: kali, sắt, mangan, đồng

Lợi ích sức khỏe:

• Bồi bổ cơ thể: Hàm lượng protein và axit amin cao giúp tăng cường sức khỏe, đặc biệt hữu ích cho người mới ốm dậy và phụ nữ sau sinh.
• Hỗ trợ tiêu hóa: Tính mát của rau sắng giúp thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, hỗ trợ điều trị táo bón và cải thiện chức năng tiêu hóa.
• Giảm cân: Hàm lượng chất béo thấp và giàu chất xơ giúp hỗ trợ quá trình giảm cân hiệu quả.
• Tăng cường hệ miễn dịch: Vitamin C và các khoáng chất trong rau sắng giúp nâng cao sức đề kháng và chống oxy hóa.

Với những giá trị dinh dưỡng và lợi ích sức khỏe đa dạng, rau sắng xứng đáng là một món ăn bổ dưỡng trong thực đơn hàng ngày.

Rau sắng, đặc sản nổi tiếng của vùng Chùa Hương, được sử dụng trong nhiều món ăn truyền thống, mang lại hương vị độc đáo và bổ dưỡng.

1. Canh rau sắng nấu thịt băm:

• Rửa sạch rau sắng, tuốt lấy lá non.
• Thịt lợn băm nhỏ, ướp gia vị vừa ăn.
• Phi thơm hành, xào thịt đến khi chín.
• Thêm nước vào nồi, đun sôi.
• Cho rau sắng vào, nấu chín, nêm nếm lại cho vừa miệng.

2. Canh rau sắng nấu tôm khô:

• Tôm khô ngâm nước cho mềm, giã nhỏ.
• Rau sắng rửa sạch, để ráo.
• Đun sôi nước, cho tôm vào nấu lấy nước ngọt.
• Thả rau sắng vào, nấu chín, nêm gia vị vừa ăn.

3. Rau sắng xào thịt bò:

• Thịt bò thái mỏng, ướp gia vị.
• Rau sắng rửa sạch, để ráo.
• Phi thơm tỏi, xào thịt bò đến khi chín tái, để riêng.
• Tiếp tục phi tỏi, cho rau sắng vào xào, nêm gia vị.
• Cho thịt bò vào đảo cùng rau, xào chín đều.

4. Canh rau sắng nấu suông:

• Rau sắng rửa sạch, để ráo.
• Đun sôi nước, cho rau sắng vào nấu chín.
• Nêm gia vị vừa ăn.

Những món ăn từ rau sắng không chỉ thơm ngon mà còn bổ dưỡng, là lựa chọn tuyệt vời cho bữa cơm gia đình.

Rau sắng chùa Hương không chỉ là một đặc sản ẩm thực mà còn gắn liền với nhiều giai thoại văn học và văn hóa dân gian Việt Nam.

Giai thoại về thi sĩ Tản Đà:

Vào năm 1923, thi sĩ Tản Đà đã sáng tác bài thơ:

Muốn ăn rau sắng chùa Hương

Tiền đò ngại tốn, con đường ngại xa

Mình đi, ta ở lại nhà

Cái dưa thì khú, cái cà thì thâm.

Bài thơ thể hiện nỗi lòng mong mỏi được thưởng thức rau sắng chùa Hương nhưng bị ngăn trở bởi khoảng cách và chi phí. Sau khi bài thơ được đăng báo, một người phụ nữ tự xưng là "Đỗ tang nữ" đã gửi tặng Tản Đà một bó rau sắng kèm theo bài thơ hồi đáp:

Kính dâng rau sắng chùa Hương

Tiền đò đỡ tốn, con đường đỡ xa

Không đi thì gửi lại nhà

Thay cho dưa khú cùng là cà thâm.

Giai thoại này đã trở thành một câu chuyện thú vị trong làng văn học Việt Nam, minh chứng cho sự giao lưu văn hóa và tình cảm giữa các văn nhân.

Rau sắng trong ca dao:

Rau sắng chùa Hương cũng xuất hiện trong ca dao Việt Nam, thể hiện sự trân trọng đối với đặc sản này:

Ai đi trẩy hội chùa Hương

Làm ơn gặp khách thập phương hỏi giùm

Mớ rau sắng, quả mơ non

Mơ chua, sắng ngọt biết còn thương chăng?

Bài ca dao này nhắc nhở về hương vị đặc trưng của rau sắng và quả mơ non, gợi nhớ đến tình cảm và kỷ niệm đẹp của những người từng đến chùa Hương.

Những giai thoại và ca dao trên cho thấy rau sắng không chỉ là một món ăn ngon mà còn là một phần không thể thiếu trong văn hóa và tâm hồn người Việt.

Rau sắng, đặc sản quý hiếm của vùng Chùa Hương, đã được chú trọng trong việc trồng và bảo tồn nhằm duy trì nguồn gen và phát triển kinh tế địa phương.

Kỹ thuật trồng rau sắng:

• Thời vụ trồng: Thích hợp nhất vào vụ xuân (tháng 2 – 4) và vụ thu (tháng 7 – 8).
• Phương thức trồng: Trồng dưới tán rừng, trồng thuần loài hoặc trong vườn hộ.
• Chuẩn bị đất trồng: Chọn đất tốt, nhiều mùn, thoát nước tốt, pH từ 6 – 7. Đất rừng thứ sinh hoặc nương rẫy cũ là lựa chọn phù hợp.
• Mật độ trồng: Khoảng cách 2 x 2,5m hoặc 2 x 2m; hố trồng kích thước 40 x 40 x 40cm, bón lót 3 – 5 kg phân chuồng và 50g phân lân mỗi hố.
• Chăm sóc: Giai đoạn cây con cần độ che bóng 30 – 50%, sau 2-3 năm giảm dần. Định kỳ làm cỏ, phát dây leo, bụi rậm ảnh hưởng đến sinh trưởng của cây.

Dự án bảo tồn và phát triển:

• Năm 2011, Sở NN&PTNT Hà Nội phê duyệt dự án "Khôi phục, cải tạo và phát triển một số cây đặc sản quý hiếm, đặc hữu tại rừng đặc dụng Hương Sơn", trong đó có cây rau sắng. Dự án triển khai trên 250 ha, bao gồm trồng mới 170 ha rau sắng và cải tạo 30 ha sẵn có.
• Toàn xã Hương Sơn hiện có 90 hộ trồng rau sắng với diện tích 70 ha, góp phần bảo tồn nguồn gen quý và phát triển kinh tế địa phương.

Việc trồng và bảo tồn cây rau sắng không chỉ giữ gìn đặc sản truyền thống mà còn mang lại lợi ích kinh tế bền vững cho người dân vùng Chùa Hương.