Chùa Tam Sơn: Khám Phá Ngôi Chùa Cổ Kính và Di Tích Lịch Sử Tại Bắc Ninh

Chùa Tam Sơn, còn có tên gọi là Cảm Ứng Tự, là một ngôi chùa cổ kính nằm tại phường Tam Sơn, thành phố Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Đây là một trong những trung tâm Phật giáo tiêu biểu của vùng Kinh Bắc xưa, mang đậm giá trị văn hóa, lịch sử và tâm linh.

Ngôi chùa gắn liền với nhiều nhân vật lịch sử nổi tiếng, đặc biệt là các công chúa triều Lý đã từng tu hành tại đây. Chùa không chỉ là nơi thờ Phật mà còn là nơi tưởng niệm các bậc tiền nhân có công với nước và đạo.

• Vị trí: Trên đỉnh núi Tam Sơn, không gian thanh tịnh và linh thiêng.
• Lịch sử: Có từ thời Tiền Lê - Lý, từng là nơi tu hành và giảng pháp của các cao tăng nổi tiếng.
• Kiến trúc: Mang đậm phong cách truyền thống Việt Nam, với nhiều hạng mục như chính điện, hậu cung, nhà tổ.
• Di vật quý: Bia đá, chuông đồng, tượng cổ, hoành phi và khánh đá từ thế kỷ XVII.

Ngày nay, Chùa Tam Sơn không chỉ là nơi sinh hoạt tôn giáo mà còn là điểm đến văn hóa thu hút du khách, đặc biệt vào dịp lễ hội đầu xuân. Đây là một địa chỉ du lịch tâm linh lý tưởng cho những ai muốn tìm kiếm sự thanh tịnh và hiểu thêm về lịch sử dân tộc.

Chùa Tam Sơn, còn được biết đến với tên gọi Cảm Ứng Tự, là một ngôi chùa cổ kính tọa lạc tại phường Tam Sơn, thành phố Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Kiến trúc của chùa mang đậm dấu ấn nghệ thuật truyền thống, tạo nên một quần thể hài hòa và trang nghiêm.

Toàn bộ công trình kiến trúc của chùa hiện nay có bố cục theo kiểu "Nội công ngoại quốc", bao gồm các hạng mục chính như:

• Tam quan: Cổng chùa được xây dựng với quy mô lớn, dẫn vào không gian thanh tịnh bên trong.
• Tiền đường: Gồm 7 gian, với bộ khung chịu lực bằng gỗ lim chắc chắn, kiến trúc kiểu "chồng rường giá chiêng".
• Trung đường: Nối liền Tiền đường và Thượng điện, giữ vai trò quan trọng trong tổng thể kiến trúc.
• Thượng điện: Nơi đặt các pho tượng Phật, được bài trí trang nghiêm.
• Gác chuông: Kết cấu khung gỗ chịu lực, chồng diêm 2 tầng 8 mái, giữa treo chuông cổ lớn.
• Nhà Mẫu: Có 5 gian nối với tòa Tam bảo thành hình chữ Công (I).
• Nhà khách: Gồm 3 gian, có kiến trúc truyền thống.
• Lầu Phật Bà Quan Âm: Nơi thờ tượng Quan Âm, tạo điểm nhấn cho quần thể kiến trúc.

Trên nóc và các góc của Tam bảo được đắp nổi nhiều hình tứ linh sinh động, thể hiện nghệ thuật điêu khắc tinh xảo. Trong khuôn viên chùa còn có Đông viên và Tây viên là hai dãy nhà nối Tam bảo với các hạng mục xung quanh, tạo nên sự liên kết chặt chẽ trong tổng thể kiến trúc.

Chùa Tam Sơn không chỉ là nơi thờ tự linh thiêng mà còn là một di sản kiến trúc quý giá, phản ánh sự phát triển của nghệ thuật và văn hóa Việt Nam qua các thời kỳ.

Chùa Tam Sơn là nơi lưu giữ nhiều di vật và hiện vật quý giá, phản ánh sâu sắc lịch sử và nghệ thuật của vùng Kinh Bắc. Dưới đây là một số hiện vật tiêu biểu:

• Bia đá "Tam Sơn xã đăng khoa bi ký": Được khắc vào năm Thành Thái thứ 14 (1902), bia đá này ghi danh 16 vị đại khoa của làng Tam Sơn, thể hiện truyền thống hiếu học và khoa bảng của địa phương.
• Khánh đá: Tạo tác vào năm 1672, khánh đá này là một tác phẩm điêu khắc tinh xảo, minh chứng cho nghệ thuật chạm khắc đá phát triển thời bấy giờ.
• Cây hương đá: Dựng năm 1697, cây hương đá này là một hiện vật quý, thể hiện sự tôn kính đối với thần linh và tổ tiên.
• Hệ thống tượng Phật: Chùa sở hữu nhiều pho tượng Phật có giá trị nghệ thuật cao, bao gồm tượng Quan Âm nghìn mắt nghìn tay, tượng thiền sư Định Hương, Bảo Tính, Minh Tâm, được chế tác công phu và tỉ mỉ.
• Chuông đồng: Hiện vật này không chỉ có giá trị về mặt lịch sử mà còn là minh chứng cho kỹ thuật đúc đồng truyền thống của người Việt.

Những hiện vật này không chỉ là báu vật của chùa Tam Sơn mà còn là di sản văn hóa quý báu của dân tộc, góp phần quan trọng trong việc nghiên cứu lịch sử, văn hóa và nghệ thuật Việt Nam.

Chùa Tam Sơn, tên chữ là Cảm Ứng Tự, không chỉ là một trung tâm Phật giáo quan trọng mà còn đóng vai trò đáng kể trong lịch sử và cách mạng của Việt Nam.

• Thời kỳ phong kiến:
  • Chùa được xây dựng từ thời Tiền Lê và đầu thời Lý, trở thành nơi tu hành của nhiều thiền sư nổi tiếng như Lã Định Hương, Nghiêm Bảo Tính và Phạm Minh Tâm, góp phần quan trọng trong việc phát triển Phật giáo và văn hóa dân tộc.
• Thời kỳ cách mạng:
  • Chùa là nơi hoạt động cách mạng của đồng chí Ngô Gia Tự và các đồng chí trong tổ chức Hội Việt Nam Thanh niên Cách mạng. Trong những ngày Cách mạng tháng Tám năm 1945, chùa là địa điểm ra mắt của tổ chức Việt Minh làng Tam Sơn.
  • Trong kháng chiến chống Pháp, chùa là nơi hội họp của các thành phần cách mạng, nơi nuôi giấu cán bộ và là trường học cho con em địa phương.
• Chuyến thăm của Chủ tịch Hồ Chí Minh:
  • Vào sáng mồng 1 Tết năm Đinh Mùi (1967), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã về thăm và nói chuyện với cán bộ, nhân dân, thiếu nhi xã Tam Sơn tại cổng chùa Tam Sơn. Tại đây, Người đã trồng một cây đa trước cổng chùa, hiện vẫn xanh tốt và trở thành biểu tượng lịch sử quan trọng.

Những sự kiện trên cho thấy chùa Tam Sơn không chỉ là một di tích tôn giáo mà còn là một "địa chỉ đỏ" trong lịch sử đấu tranh cách mạng của dân tộc, góp phần quan trọng vào sự nghiệp giải phóng và xây dựng đất nước.

Chùa Tam Sơn, hay còn gọi là Cảm Ứng Tự, nằm tại phường Tam Sơn, thành phố Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Hàng năm, từ ngày mồng 9 đến ngày 12 tháng Giêng âm lịch, chùa tổ chức lễ hội truyền thống, thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách thập phương.

Lễ hội bao gồm hai phần chính:

• Phần lễ:
  • Diễn ra từ ngày mồng 9 đến ngày 12 tháng Giêng âm lịch.
  • Mỗi thôn trong làng chuẩn bị lễ vật và rước cỗ lễ theo lịch trình cụ thể.
  • Các lễ vật chính bao gồm thịt trâu, oản, chè lam và rượu hoàng tửu – đặc sản của làng Tam Sơn.
• Phần hội:
  • Tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao truyền thống như hát quan họ, đấu vật, chọi gà, cờ người và đu tiên.
  • Những hoạt động này không chỉ tạo không khí vui tươi mà còn góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân gian.

Lễ hội Chùa Tam Sơn là dịp để cộng đồng thể hiện lòng thành kính với tổ tiên, đồng thời tăng cường sự đoàn kết và gắn bó trong cộng đồng.

Chùa Tam Sơn, còn được gọi là Cảm Ứng Tự, không chỉ là một di tích lịch sử và tôn giáo quan trọng mà còn đóng vai trò trung tâm trong đời sống cộng đồng của người dân địa phương.

• Trung tâm sinh hoạt văn hóa:
  • Chùa là nơi tổ chức các hoạt động văn hóa, giáo dục truyền thống, giúp thế hệ trẻ hiểu và trân trọng giá trị văn hóa dân tộc.
• Gắn kết cộng đồng:
  • Thông qua các hoạt động tôn giáo và văn hóa, chùa tạo điều kiện để người dân gặp gỡ, chia sẻ và hỗ trợ lẫn nhau, tăng cường tình đoàn kết trong cộng đồng.
• Bảo tồn và phát huy di sản:
  • Chùa là nơi lưu giữ và bảo tồn nhiều giá trị văn hóa, lịch sử, góp phần giáo dục truyền thống và lòng tự hào dân tộc cho các thế hệ.

Như vậy, chùa Tam Sơn không chỉ là một địa điểm tôn giáo mà còn là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa và xã hội của cộng đồng địa phương.

Khi đến dâng hương tại Chùa Tam Sơn, quý Phật tử và du khách thường thực hiện nghi thức khấn nguyện để bày tỏ lòng thành kính và cầu nguyện cho bản thân cùng gia đình. Dưới đây là bài văn khấn mẫu:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.

Con kính lạy Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, Đức Phật A Di Đà, chư vị Bồ Tát, chư Hiền Thánh Tăng.

Hôm nay, ngày... tháng... năm..., tín chủ con là... cùng gia đình, ngụ tại..., thành tâm đến trước Phật đài tại Chùa Tam Sơn, dâng nén tâm hương, kính lễ chư Phật, chư Bồ Tát.

Chúng con xin sám hối những lỗi lầm đã qua, nguyện tu tâm dưỡng tính, làm nhiều việc thiện, tích đức tu nhân. Cúi mong chư Phật, chư Bồ Tát từ bi gia hộ, phù trì cho chúng con và gia đình được mạnh khỏe, bình an, vạn sự tốt lành.

Giãi tấm lòng thành, cúi xin chứng giám.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Quý Phật tử nên đọc văn khấn với lòng thành kính, tập trung tư tưởng và giữ tâm thanh tịnh để thể hiện sự tôn trọng đối với chư Phật và các bậc Thánh Hiền.

Khi đến Chùa Tam Sơn để cầu an, quý Phật tử và du khách thường thực hiện nghi thức khấn nguyện nhằm bày tỏ lòng thành kính và mong cầu bình an cho bản thân cùng gia đình. Dưới đây là bài văn khấn cầu an mẫu:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.

Con kính lạy Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, Đức Phật A Di Đà, chư vị Bồ Tát, chư Hiền Thánh Tăng.

Hôm nay, ngày... tháng... năm..., tín chủ con là... cùng gia đình, ngụ tại..., thành tâm đến trước Phật đài tại Chùa Tam Sơn, dâng nén tâm hương, kính lễ chư Phật, chư Bồ Tát.

Chúng con xin sám hối những lỗi lầm đã qua, nguyện tu tâm dưỡng tính, làm nhiều việc thiện, tích đức tu nhân. Cúi mong chư Phật, chư Bồ Tát từ bi gia hộ, phù trì cho chúng con và gia đình được mạnh khỏe, bình an, vạn sự tốt lành.

Giãi tấm lòng thành, cúi xin chứng giám.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Quý Phật tử nên đọc văn khấn với lòng thành kính, tập trung tư tưởng và giữ tâm thanh tịnh để thể hiện sự tôn trọng đối với chư Phật và các bậc Thánh Hiền.

Khi đến Chùa Tam Sơn để cầu tài lộc, quý Phật tử thường thực hiện nghi thức khấn nguyện với lòng thành kính và mong muốn được phù hộ trong công việc và cuộc sống. Dưới đây là bài văn khấn cầu tài lộc mẫu:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.

Con xin thành tâm kính lạy Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, Đức Phật A Di Đà, chư vị Bồ Tát, chư Hiền Thánh Tăng, Hộ Pháp Thiện Thần, Thiên Long Bát Bộ.

Hôm nay, ngày... tháng... năm..., tín chủ con là... cùng gia đình, ngụ tại..., thành tâm đến trước Phật đài tại Chùa Tam Sơn, dâng nén tâm hương, kính lễ chư Phật, chư Bồ Tát.

Chúng con xin sám hối những lỗi lầm đã qua, nguyện tu tâm dưỡng tính, làm nhiều việc thiện, tích đức tu nhân. Cúi mong chư Phật, chư Bồ Tát từ bi gia hộ, phù trì cho chúng con được mạnh khỏe, bình an, công việc hanh thông, tài lộc dồi dào, vạn sự tốt lành.

Giãi tấm lòng thành, cúi xin chứng giám.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Quý Phật tử nên đọc văn khấn với lòng thành kính, tập trung tư tưởng và giữ tâm thanh tịnh để thể hiện sự tôn trọng đối với chư Phật và các bậc Thánh Hiền.

Khi đến Chùa Tam Sơn để cầu duyên, quý Phật tử thường thực hiện nghi thức khấn nguyện với lòng thành kính, mong muốn tìm được bạn đời phù hợp và xây dựng gia đình hạnh phúc. Dưới đây là bài văn khấn cầu duyên mẫu:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con kính lạy Đức Ngọc Hoàng Thượng Đế,

Con kính lạy Đức Cửu Trùng Thanh Vân lục cung Công chúa,

Con kính lạy Đức Thiên tiên Quỳnh Hoa Mẫu Liễu Hạnh,

Con kính lạy Đức Đệ Nhị Bà Chúa Sơn Lâm Mẫu Thượng Ngàn,

Con kính lạy Đức Đệ Tam Mẫu Thoải.

Con tên là: [Họ và tên]

Ngày sinh: [Ngày/Tháng/Năm âm lịch]

Ngụ tại: [Địa chỉ]

Hôm nay, ngày [Ngày/Tháng/Năm âm lịch], con thành tâm đến trước Phật đài tại Chùa Tam Sơn, dâng nén tâm hương, kính lễ chư Phật, chư Bồ Tát.

Chúng con xin sám hối những lỗi lầm đã qua, nguyện tu tâm dưỡng tính, làm nhiều việc thiện, tích đức tu nhân. Cúi mong chư Phật, chư Bồ Tát từ bi gia hộ, phù trì cho con sớm tìm được người bạn đời tâm đầu ý hợp, chung thủy và bao dung. Nguyện cho con sớm nên duyên vợ chồng, cùng nhau chia sẻ buồn vui trong cuộc sống.

Giãi tấm lòng thành, cúi xin chứng giám.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Quý Phật tử nên đọc văn khấn với lòng thành kính, tập trung tư tưởng và giữ tâm thanh tịnh để thể hiện sự tôn trọng đối với chư Phật và các bậc Thánh Hiền.

Văn khấn cầu sức khỏe tại Chùa Tam Sơn là một nghi thức quan trọng để các Phật tử mong muốn nhận được sự bảo vệ, gia hộ của chư Phật, Bồ Tát, giúp cho bản thân và gia đình luôn khỏe mạnh, bình an. Dưới đây là bài văn khấn cầu sức khỏe mẫu mà quý Phật tử có thể tham khảo khi đến chùa.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con kính lạy Đức Phật A Di Đà,

Con kính lạy Đức Quán Thế Âm Bồ Tát,

Con kính lạy Đức Đại Thế Chí Bồ Tát,

Con kính lạy chư Phật, chư Bồ Tát mười phương,

Con tên là: [Họ và tên]

Ngày sinh: [Ngày/Tháng/Năm âm lịch]

Con xin thành tâm dâng hương, kính lễ trước Phật đài tại Chùa Tam Sơn, với lòng thành kính cầu xin các ngài từ bi gia hộ cho con và gia đình được mạnh khỏe, bình an, tai qua nạn khỏi, bệnh tật tiêu tan.

Con xin nguyện tu tập, sống thiện, làm việc thiện, tích đức để trả ơn chư Phật và các ngài. Cúi mong chư Phật, chư Bồ Tát, gia hộ cho con được sức khỏe dồi dào, tinh thần minh mẫn, và cơ thể luôn khỏe mạnh, không bệnh tật, mọi công việc trong đời sống đều thuận lợi, hanh thông.

Con kính xin các ngài bảo vệ cho gia đình con, giữ gìn sức khỏe cho ông bà, cha mẹ, anh chị em, con cháu, tất cả mọi người trong gia đình được sống trong an lành và hạnh phúc.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Quý Phật tử nên cầu nguyện với lòng thành, và đọc văn khấn với tâm thanh tịnh, lòng thành kính và niềm tin tuyệt đối vào sự gia hộ của chư Phật và Bồ Tát.

Văn khấn rằm, mùng một tại Chùa Tam Sơn là một phần không thể thiếu trong các nghi thức lễ bái của các Phật tử khi đến chùa vào những ngày này. Đây là thời điểm quan trọng để Phật tử thể hiện lòng thành kính, cầu xin sự bình an, tài lộc và sức khỏe cho bản thân và gia đình. Dưới đây là bài văn khấn mẫu mà bạn có thể tham khảo khi đến Chùa Tam Sơn vào các ngày rằm, mùng một.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con kính lạy Đức Phật A Di Đà,

Con kính lạy Đức Quán Thế Âm Bồ Tát,

Con kính lạy Đức Đại Thế Chí Bồ Tát,

Con kính lạy chư Phật, chư Bồ Tát mười phương,

Hôm nay, ngày mùng một, rằm tháng [tháng âm lịch], con tên là: [Họ và tên]

Con xin thành tâm dâng hương, kính lễ trước Phật đài tại Chùa Tam Sơn, với lòng thành kính cầu xin các ngài gia hộ cho con và gia đình luôn được bình an, hạnh phúc. Con xin nguyện sống thiện, làm việc thiện, chăm chỉ tu tập để tích đức, giúp đỡ những người xung quanh, và cầu xin các ngài che chở cho chúng con vượt qua mọi khó khăn trong cuộc sống.

Con cầu mong các ngài giúp đỡ cho gia đình con sức khỏe dồi dào, công việc thuận lợi, tài lộc dồi dào, mọi người trong gia đình được sống trong tình yêu thương và hòa thuận, gặp nhiều may mắn, tránh xa bệnh tật và tai họa.

Con cũng xin cầu nguyện cho tất cả các tín đồ Phật tử, những người khổ đau, bất hạnh, và những người còn chưa hiểu được con đường giác ngộ của Phật, mong các ngài giúp đỡ, chỉ dẫn cho họ tìm thấy con đường về với Phật pháp.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Quý Phật tử nên thể hiện lòng thành kính, tâm thanh tịnh và niềm tin vững chắc vào sự gia hộ của các ngài. Văn khấn này nên được đọc với lòng thành kính, để được Phật gia trì, mang lại bình an và phước lành cho gia đình và bản thân.