Đạo Thờ Mẫu Tứ Phủ: Khám Phá Tín Ngưỡng Thờ Mẫu Đặc Sắc Của Người Việt

Đạo Mẫu là một tín ngưỡng dân gian đặc trưng của người Việt, tôn vinh hình tượng người Mẹ - đấng sáng tạo và bảo trợ vũ trụ. Tín ngưỡng này kết hợp hài hòa các yếu tố văn hóa bản địa và ảnh hưởng từ các tôn giáo như Phật giáo, Đạo giáo, tạo nên bản sắc độc đáo trong đời sống tâm linh người Việt.

Tín ngưỡng Tứ Phủ là một nhánh quan trọng trong Đạo Mẫu, phản ánh quan niệm về sự phân chia vũ trụ thành bốn miền:

• Thiên Phủ – Cõi trời, do Mẫu Thượng Thiên cai quản.
• Thượng Ngàn Phủ – Cõi rừng núi, do Mẫu Thượng Ngàn cai quản.
• Thoải Phủ – Cõi sông nước, do Mẫu Thoải cai quản.
• Địa Phủ – Cõi đất, do Mẫu Địa cai quản.

Hệ thống thần linh trong Tứ Phủ bao gồm:

1. Thánh Mẫu (các vị Mẫu cai quản bốn phủ)
2. Ngũ Vị Tôn Quan
3. Thập Nhị Chầu Bà
4. Thập Vị Ông Hoàng
5. Thánh Cô, Thánh Cậu

Đạo Mẫu và Tín ngưỡng Tứ Phủ không chỉ là di sản văn hóa phi vật thể quý báu của dân tộc Việt Nam mà còn thể hiện sự tôn trọng và đề cao vai trò của người phụ nữ trong xã hội. Với những giá trị nhân văn sâu sắc, tín ngưỡng này đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Trong Đạo Mẫu, hệ thống Tứ Phủ phản ánh quan niệm về sự phân chia vũ trụ thành bốn miền, mỗi miền do một vị Thánh Mẫu cai quản:

• Thiên Phủ (Miền Trời): Cai quản bởi Mẫu Thượng Thiên, đại diện cho cõi trời và các hiện tượng thiên nhiên.
• Nhạc Phủ (Miền Rừng Núi): Cai quản bởi Mẫu Thượng Ngàn, bảo trợ cho núi rừng và sự sinh sôi nảy nở của thiên nhiên.
• Thoải Phủ (Miền Sông Nước): Cai quản bởi Mẫu Thoải, liên quan đến sông nước, biển cả và nguồn nước.
• Địa Phủ (Miền Đất): Cai quản bởi Mẫu Địa, tượng trưng cho đất đai và sự phồn thịnh của nông nghiệp.

Mỗi Phủ có màu sắc đặc trưng và hệ thống thần linh riêng biệt, tạo nên sự phong phú và đa dạng trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt.

Hệ thống thần điện trong Đạo Mẫu Tứ Phủ phản ánh sự phong phú và đa dạng của tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Các vị thần được sắp xếp theo thứ tự từ cao đến thấp, tạo nên một cấu trúc chặt chẽ và linh thiêng.

Hệ thống thần điện này không chỉ thể hiện sự tôn kính đối với các vị thần linh mà còn phản ánh bản sắc văn hóa và tín ngưỡng sâu sắc của người Việt.

Hầu đồng, hay còn gọi là hầu bóng, là một nghi lễ trọng tâm trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ Phủ của người Việt. Nghi lễ này thể hiện sự kết nối giữa con người và thế giới thần linh, thông qua việc các thanh đồng nhập vai các vị thánh để truyền đạt thông điệp và ban phúc lành.

Quy trình nghi lễ hầu đồng:

1. Chuẩn bị: Thanh đồng chuẩn bị trang phục, đạo cụ và lễ vật phù hợp với từng giá hầu.
2. Khấn thỉnh: Mở đầu bằng việc khấn thỉnh các vị thánh về dự lễ.
3. Nhập đồng: Thanh đồng nhập vai các vị thánh, thể hiện qua múa, hát chầu văn và các hành động biểu trưng.
4. Phát lộc: Sau mỗi giá hầu, thanh đồng ban lộc cho người tham dự như một hình thức chia sẻ phúc lành.
5. Kết thúc: Lễ kết thúc bằng việc tạ ơn các vị thánh và thu dọn lễ đàn.

Các giá hầu phổ biến trong nghi lễ:

• Giá Thánh Mẫu: Đại diện cho các Mẫu cai quản Thiên, Địa, Thủy, Nhạc phủ.
• Giá Quan Lớn: Các vị quan trong hệ thống Tứ Phủ, như Quan Lớn Đệ Nhất, Đệ Nhị, Đệ Tam, Đệ Tứ, Đệ Ngũ.
• Giá Chầu Bà: Các vị Chầu Bà phụ tá cho Thánh Mẫu, mỗi vị có một vai trò và quyền năng riêng.
• Giá Ông Hoàng: Các vị Ông Hoàng đại diện cho các vùng miền, mang lại may mắn và bảo hộ cho người dân.
• Giá Cô Bé, Cậu Bé: Các vị thánh nhỏ tuổi, thường mang đến niềm vui và sự hồn nhiên trong nghi lễ.

Ý nghĩa của nghi lễ hầu đồng:

• Tâm linh: Là cầu nối giữa con người và thần linh, giúp truyền đạt nguyện vọng và nhận phúc lành.
• Văn hóa: Gìn giữ và phát huy nghệ thuật truyền thống như hát chầu văn, múa thiêng và trang phục dân tộc.
• Xã hội: Tạo nên sự gắn kết cộng đồng, thể hiện lòng biết ơn và tôn kính đối với các vị thần linh.

Nghi lễ hầu đồng không chỉ là một phần của tín ngưỡng thờ Mẫu mà còn là di sản văn hóa phi vật thể quý báu của Việt Nam, phản ánh sâu sắc bản sắc và tinh thần dân tộc.

Tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ Phủ của người Việt, với lịch sử lâu đời và giá trị văn hóa sâu sắc, đã được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2016. Sự kiện này không chỉ là niềm tự hào của dân tộc mà còn khẳng định tầm quan trọng của di sản trong kho tàng văn hóa thế giới.

UNESCO đánh giá cao tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ Phủ vì những lý do sau:

• Góp phần tạo ra sợi dây tinh thần liên kết các cộng đồng thực hành di sản.
• Thúc đẩy sự khoan dung giữa các sắc tộc và tôn giáo.
• Tương thích với các quy định về nhân quyền quốc tế và không có giới hạn về thực hành.

Việc công nhận này đã thúc đẩy các hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị di sản, như tổ chức các lễ hội truyền thống, nghiên cứu khoa học và giáo dục cộng đồng. Đồng thời, nó cũng góp phần nâng cao nhận thức về vai trò của di sản văn hóa trong đời sống xã hội và khẳng định bản sắc văn hóa Việt Nam trên trường quốc tế.

Trong xã hội hiện đại, Đạo Mẫu không chỉ là một tín ngưỡng truyền thống mà còn là biểu tượng văn hóa sống động, lan tỏa mạnh mẽ trong cộng đồng người Việt. Sự phát triển của Đạo Mẫu thể hiện qua nhiều khía cạnh:

• Gắn kết cộng đồng: Các lễ hội như Phủ Dầy, Phủ Tây Hồ thu hút đông đảo người dân tham gia, tạo nên không gian sinh hoạt văn hóa chung, thắt chặt tình đoàn kết.
• Giáo dục truyền thống: Nhiều dự án truyền thông, nghiên cứu về Đạo Mẫu được thực hiện bởi giới trẻ, góp phần truyền bá và giữ gìn giá trị văn hóa dân tộc.
• Phát triển nghệ thuật: Hát văn và nghi lễ hầu đồng được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể, trở thành nguồn cảm hứng cho nghệ thuật biểu diễn và sáng tạo.
• Lan tỏa quốc tế: Việc UNESCO công nhận Đạo Mẫu đã nâng cao vị thế của tín ngưỡng này trên trường quốc tế, thu hút sự quan tâm của du khách và học giả nước ngoài.

Nhờ vào những giá trị nhân văn sâu sắc và khả năng thích ứng linh hoạt, Đạo Mẫu tiếp tục khẳng định vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người Việt, đồng thời góp phần làm phong phú thêm bản sắc văn hóa dân tộc trong thời kỳ hội nhập.

Văn khấn lễ Mẫu Thượng Thiên là một phần quan trọng trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ Phủ của người Việt, thể hiện lòng thành kính và cầu mong sự bảo hộ từ Mẫu Thượng Thiên. Dưới đây là bài văn khấn thường được sử dụng:

• Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
• Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
• Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
• Con kính lạy Tam Tòa Thánh Mẫu, đặc biệt là Mẫu Thượng Thiên tối linh.
• Hương tử con tên là: [Họ và tên], sinh năm: [Năm sinh], ngụ tại: [Địa chỉ].
• Hôm nay là ngày [Âm lịch], con thành tâm dâng lễ vật, hương hoa trà quả, cúi xin Mẫu Thượng Thiên chứng giám lòng thành, phù hộ độ trì cho gia đình con được:
• Sức khỏe dồi dào, tâm thân an lạc.
• Công việc hanh thông, tài lộc dồi dào.
• Gia đạo bình an, vạn sự như ý.
• Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.
• Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Bài văn khấn này giúp người hành lễ bày tỏ lòng tôn kính và cầu nguyện những điều tốt lành cho bản thân và gia đình. Việc thực hành nghi lễ một cách trang nghiêm và thành tâm sẽ góp phần giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con kính lạy:

• Chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
• Đức Mẫu Thượng Ngàn – Công chúa Lê Mại Đại Vương, Ngọc Điện Hạ.
• Chư Tiên, Chư Thánh, Chư Thần, Bát Bộ Sơn Trang, Mười Hai Tiên Nương, Văn Võ Thị Vệ, Thánh Cô Thánh Cậu, Ngũ Hổ, Bạch Xà Đại Tướng.

Hương tử con là: .................................................

Ngụ tại: .........................................................

Hôm nay là ngày ...... tháng ...... năm ...... (Âm lịch)

Chúng con thành tâm sắm sửa hương hoa lễ vật, dâng lên trước án, cúi xin Mẫu Thượng Ngàn chứng giám lòng thành.

Nguyện cầu Mẫu ban cho:

• Gia đạo bình an, sức khỏe dồi dào.
• Công việc hanh thông, tài lộc thịnh vượng.
• Con cháu hiếu thảo, học hành tiến bộ.
• Vạn sự như ý, mọi điều tốt lành.

Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin Mẫu từ bi gia hộ.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con kính lạy:

• Chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
• Đức Hiệu Thiên Chí Tôn Kim Quyết Ngọc Hoàng Thượng Đế.
• Đức Mẫu Đệ Tam Thoải Cung – Thánh Mẫu cai quản miền sông nước.
• Chư vị Thánh Cô, Thánh Cậu, Quan Thập Nhị Tiễn, Bát Bộ Sơn Trang.

Tín chủ con là: ..................................................

Ngụ tại: .........................................................

Hôm nay là ngày ...... tháng ...... năm ...... (Âm lịch)

Chúng con thành tâm sắm sửa hương hoa lễ vật, dâng lên trước án, cúi xin Mẫu Thoải chứng giám lòng thành.

Nguyện cầu Mẫu ban cho:

• Gia đạo bình an, sức khỏe dồi dào.
• Công việc thuận lợi, tài lộc thịnh vượng.
• Con cháu hiếu thảo, học hành tiến bộ.
• Vạn sự như ý, mọi điều tốt lành.

Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin Mẫu từ bi gia hộ.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con kính lạy:

• Chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
• Đức Hiệu Thiên Chí Tôn Kim Quyết Ngọc Hoàng Thượng Đế.
• Đức Mẫu Địa Tiên – Quỳnh Hoa Liễu Hạnh Vân Hương Thánh Mẫu Mã Hoàng Công chúa, sắc phong Chế Thắng Hòa Diệu Đại Vương, gia phong Tiên Hương Thiên Tiên Thánh Mẫu.
• Chư vị Thánh Cô, Thánh Cậu, Quan Thập Nhị Tiễn, Bát Bộ Sơn Trang.

Tín chủ con là: ..................................................

Ngụ tại: .........................................................

Hôm nay là ngày ...... tháng ...... năm ...... (Âm lịch)

Chúng con thành tâm sắm sửa hương hoa lễ vật, dâng lên trước án, cúi xin Mẫu Địa Tiên chứng giám lòng thành.

Nguyện cầu Mẫu ban cho:

• Gia đạo bình an, sức khỏe dồi dào.
• Công việc thuận lợi, tài lộc thịnh vượng.
• Con cháu hiếu thảo, học hành tiến bộ.
• Vạn sự như ý, mọi điều tốt lành.

Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin Mẫu từ bi gia hộ.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con kính lạy:

• Chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
• Đức Thánh Mẫu – Đấng Thiên Tiên, cai quản muôn phương, ngự tại Phủ để bảo vệ dân lành.
• Chư Thần, Chư Thánh, Chư Tiên, các vị Tôn Thần, Thánh Cô, Thánh Cậu tại Phủ này.
• Chư vị Quan Thánh, Ngũ Hổ, Bát Bộ Sơn Trang, các vị Tiên Nương, Quan Thập Nhị Tiễn, Thánh Hoàng, Thánh Cậu.

Tín chủ con là: ..................................................

Ngụ tại: .........................................................

Hôm nay là ngày ...... tháng ...... năm ...... (Âm lịch)

Con thành tâm sửa soạn hương hoa lễ vật, kính dâng lên trước án, cúi xin các ngài chứng giám lòng thành.

Nguyện cầu các Ngài ban phúc lộc:

• Gia đình bình an, sức khỏe dồi dào, công việc thuận lợi, tài lộc thịnh vượng.
• Con cháu học hành tấn tới, thành đạt, hiếu thảo với tổ tiên, gia đình hòa thuận.
• Phước đức tăng thêm, may mắn khắp nơi, vạn sự như ý, mọi việc thuận lợi.

Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin các Ngài từ bi gia hộ, phù trì cho gia đình chúng con.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con kính lạy:

• Chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
• Đức Mẫu Thượng Ngàn, Đức Mẫu Thoải, Đức Mẫu Địa Tiên, Đức Mẫu Tứ Phủ.
• Chư Thánh Cô, Thánh Cậu, Chư Tiên Nương, Chư vị Thần linh cai quản các miền đất, các Đền, các Phủ.
• Chư vị Thánh Hoàng, Quan Thánh, Bát Bộ Sơn Trang, Ngũ Hổ, các vị Tiên Nương, Thập Nhị Tiên.

Tín chủ con là: ..................................................

Ngụ tại: .........................................................

Hôm nay là ngày ...... tháng ...... năm ...... (Âm lịch)

Con thành tâm sửa soạn hương hoa lễ vật, dâng lên trước án, cúi xin Mẫu và các Ngài chứng giám lòng thành của chúng con.

Nguyện cầu Mẫu và các Ngài ban cho:

• Gia đạo bình an, sức khỏe dồi dào, công việc thuận lợi.
• Con cái học hành tiến bộ, thành đạt, hiếu thảo với tổ tiên.
• Tài lộc thịnh vượng, may mắn khắp nơi, mọi việc hanh thông.
• Vạn sự như ý, bình an vô sự, mọi điều tốt lành đến với gia đình.

Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin Mẫu và các Ngài từ bi gia hộ cho gia đình chúng con.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con kính lạy:

• Chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
• Đức Mẫu Thượng Ngàn, Đức Mẫu Thoải, Đức Mẫu Địa Tiên, Đức Mẫu Tứ Phủ.
• Chư Thánh Cô, Thánh Cậu, Chư Tiên, các vị Tiên Nương, Quan Thập Nhị Tiễn, Bát Bộ Sơn Trang.
• Chư vị Thánh Hoàng, Ngũ Hổ, Quan Thánh, các vị thần linh cai quản đất đai, các Đền, các Phủ.

Tín chủ con là: ..................................................

Ngụ tại: .........................................................

Hôm nay là ngày ...... tháng ...... năm ...... (Âm lịch)

Con thành tâm sắm sửa hương hoa lễ vật, kính dâng lên trước án, cúi xin Mẫu và các Ngài chứng giám lòng thành của chúng con trong ngày lễ tiệc này.

Nguyện cầu Mẫu và các Ngài ban phúc lộc:

• Gia đạo bình an, hạnh phúc đủ đầy, công việc thuận lợi, tài lộc thịnh vượng.
• Con cái hiếu thảo, học hành tấn tới, gia đình hòa thuận, ấm no.
• Phước đức dồi dào, mọi sự may mắn, mọi việc thành công, thuận lợi.
• Vạn sự như ý, bình an vô sự, mỗi ngày trôi qua đều là ngày vui vẻ, hạnh phúc.

Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin Mẫu và các Ngài từ bi gia hộ cho gia đình chúng con, cho tất cả những ước nguyện thành tựu và hạnh phúc mãi mãi.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)