Đền Thánh Nguyễn – Hành trình khám phá di sản văn hóa và tâm linh Ninh Bình

Đền Thánh Nguyễn là một ngôi đền cổ kính, tọa lạc tại xã Gia Thắng và Gia Tiến, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình. Đây là nơi thờ Thiền sư Nguyễn Minh Không, một vị Quốc sư triều Lý, nổi tiếng với tài chữa bệnh và là người sáng lập chùa Viên Quang vào năm 1121. Sau khi ông mất, nhân dân đã chuyển chùa thành đền để tưởng nhớ công lao của ông.

• Vị trí: Xã Gia Thắng và Gia Tiến, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình
• Người được thờ: Thiền sư Nguyễn Minh Không (tên thật là Nguyễn Chí Thành, 1065–1141)
• Năm xây dựng: 1121 (ban đầu là chùa Viên Quang)
• Di tích quốc gia: Được công nhận vào tháng 2 năm 1989

Đền Thánh Nguyễn không chỉ là nơi thờ tự linh thiêng mà còn là điểm đến văn hóa, tâm linh hấp dẫn, thu hút đông đảo du khách và người dân đến chiêm bái, tìm hiểu về lịch sử và kiến trúc đặc sắc của ngôi đền.

Thiền sư Nguyễn Minh Không, tên thật là Nguyễn Chí Thành (1073–1141), sinh ra tại làng Điềm Xá, phủ Tràng An xưa (nay thuộc xã Gia Thắng và Gia Tiến, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình). Ông là một trong những vị thiền sư nổi tiếng nhất thời Lý, được biết đến với tài năng y học, đúc đồng và đóng góp lớn cho Phật giáo Việt Nam.

• Pháp hiệu: Nguyễn Minh Không
• Chức vị: Quốc sư triều Lý
• Người sáng lập: Chùa Viên Quang (năm 1121)
• Được phong thánh: Sau khi qua đời, nhân dân tôn ông là Đức Thánh Nguyễn

Ông nổi tiếng với khả năng chữa bệnh bằng thuốc Nam và châm cứu. Năm 1136, ông đã chữa khỏi bệnh lạ cho vua Lý Thần Tông, được vua phong làm Quốc sư, chức vị cao nhất trong hệ thống tăng quan nhà Lý.

Thiền sư Nguyễn Minh Không cũng được coi là ông tổ nghề đúc đồng Việt Nam. Ông đã xây dựng nhiều ngôi chùa và đúc chuông lớn, góp phần phát triển văn hóa và tôn giáo thời bấy giờ.

Đền Thánh Nguyễn tại Ninh Bình là nơi thờ phụng ông, được nhân dân xây dựng để tưởng nhớ công lao to lớn của ông đối với đất nước và đạo Phật.

Đền Thánh Nguyễn, tọa lạc tại xã Gia Thắng và Gia Tiến, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình, là một công trình kiến trúc cổ kính mang đậm dấu ấn văn hóa và nghệ thuật thời Hậu Lê. Với lối xây dựng "nội công ngoại quốc" và bố cục "tiền nhất hậu công", đền không chỉ là nơi thờ tự linh thiêng mà còn là biểu tượng của sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc và điêu khắc truyền thống.

• Vọng Lâu: Tòa nhà ba gian, nơi tương truyền là nhà cũ của Thiền sư Nguyễn Minh Không, với cây đèn đá cao hơn một mét đặt bên đầu hồi, biểu tượng cho trí tuệ và sự thiền định.
• Tiền Bái: Gồm năm gian với bốn hàng cột, vì kèo theo kiểu "Thượng rường hạ kẻ", mái lợp ngói ta, mũi lượn tròn. Nội thất được trang trí bằng các bức cửa võng sơn son thếp vàng, chạm khắc lưỡng long chầu nguyệt và tứ linh sinh động.
• Ống Muống và Chính Tẩm: Nơi đặt bài vị và tượng thờ Thiền sư Nguyễn Minh Không, với các bức chạm khắc tinh xảo, đặc biệt là bức thuận giữa đệ nhị cung và Chính Tẩm, thể hiện nghệ thuật điêu khắc dân gian độc đáo.
• Gác Chuông: Có niên đại từ thời Mạc, được bảo tồn nghiêm ngặt, hai tầng tám mái bằng gỗ lim, là điểm nhấn kiến trúc đặc sắc của ngôi đền.
• Các công trình phụ: Bao gồm hai dãy hành lang, hai nhà trù và một gian thờ quan giám, tổng cộng 31 gian, được sắp xếp hài hòa, tạo nên một tổng thể kiến trúc thống nhất và trang nghiêm.

Với sự kết hợp tinh tế giữa kiến trúc và nghệ thuật điêu khắc, Đền Thánh Nguyễn không chỉ là nơi thờ phụng mà còn là di sản văn hóa quý báu, phản ánh sâu sắc giá trị lịch sử và tâm linh của dân tộc Việt Nam.

Lễ hội Đền Thánh Nguyễn là một sự kiện văn hóa tâm linh quan trọng, được tổ chức hằng năm tại xã Gia Thắng và Gia Tiến, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình. Lễ hội diễn ra từ ngày 8 đến ngày 10 tháng 3 âm lịch, nhằm tưởng nhớ và tri ân Thiền sư Nguyễn Minh Không, vị Quốc sư triều Lý, người có công lớn trong việc chữa bệnh cho dân và phát triển Phật giáo Việt Nam.

Lễ hội bao gồm hai phần chính:

• Phần lễ:
  • Lễ mở cửa đền
  • Lễ mộc dục (tắm tượng)
  • Lễ cáo yết
  • Lễ rước bách thần
  • Lễ tế yên vị
  • Lễ dâng hương
  • Lễ tế chính
  • Hát Chầu kệ
• Phần hội:
  • Phiên chợ làng Điềm
  • Trò chơi dân gian
  • Giao lưu văn hóa, nghệ thuật
  • Thể dục thể thao
  • Trình diễn trang phục
  • Khu ẩm thực giới thiệu các món ăn dân dã

Đặc biệt, vào ngày 6/4/2025, lễ hội Đền Thánh Nguyễn đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Sự kiện này không chỉ khẳng định giá trị lịch sử, văn hóa của lễ hội mà còn góp phần quảng bá hình ảnh du lịch Ninh Bình đến với du khách trong và ngoài nước.

Đền Thánh Nguyễn không chỉ là nơi thờ tự linh thiêng mà còn là biểu tượng văn hóa đặc sắc của tỉnh Ninh Bình. Với kiến trúc cổ kính, lễ hội truyền thống và giá trị lịch sử sâu sắc, đền đã trở thành điểm đến hấp dẫn cho du khách trong và ngoài nước.

• Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia: Lễ hội Đền Thánh Nguyễn đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, khẳng định giá trị lịch sử và văn hóa của lễ hội này.
• Điểm đến du lịch tâm linh: Đền thu hút đông đảo du khách đến tham quan, chiêm bái, tìm hiểu về lịch sử và văn hóa địa phương, góp phần phát triển du lịch cộng đồng tại khu vực.
• Gắn kết văn hóa và du lịch: Lễ hội không chỉ là dịp để tưởng nhớ công đức của Thiền sư Nguyễn Minh Không mà còn là cơ hội để quảng bá hình ảnh và giá trị văn hóa của Ninh Bình đến với bạn bè trong và ngoài nước.

Với những giá trị văn hóa và du lịch đặc biệt, Đền Thánh Nguyễn xứng đáng là điểm đến không thể bỏ qua đối với những ai yêu thích khám phá văn hóa và lịch sử Việt Nam.

Văn khấn dâng hương tại Đền Thánh Nguyễn vào các ngày thường mang ý nghĩa thể hiện lòng thành kính, tri ân đối với Thiền sư Nguyễn Minh Không và các bậc tiền nhân. Dưới đây là mẫu văn khấn tham khảo:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần) Con kính lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương. Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu thổ, chư vị Tôn thần. Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần. Con kính lạy Tổ tiên, Hiển khảo, Hiển tỷ, chư vị hương linh (nếu bố, mẹ còn sống thì thay bằng Tổ khảo, Tổ tỷ). Tín chủ (chúng) con là: ... ngụ tại: ... Hôm nay là ngày ... tháng ... năm ... Tín chủ con thành tâm sửa biện lễ vật, hương hoa, trà quả, dâng lên trước án, cúi xin được phù hộ độ trì. Phục duy cẩn cáo!

Việc dâng hương và khấn vái hàng ngày không chỉ giúp duy trì nét văn hóa tâm linh truyền thống mà còn góp phần kết nối con cháu với tổ tiên, cầu mong sự bình an, may mắn và phát triển cho gia đình.

Trong ngày hội Đền Thánh Nguyễn, lễ chính được tổ chức trang trọng để tưởng nhớ và tri ân Thiền sư Nguyễn Minh Không, vị Quốc sư triều Lý. Dưới đây là mẫu văn khấn tham khảo cho lễ chính trong ngày hội:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần) Con kính lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương. Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần. Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần. Con kính lạy Tổ tiên, Hiển khảo, Hiển tỷ, chư vị Hương linh. Tín chủ (chúng) con là: ... ngụ tại: ... Hôm nay là ngày ... tháng ... năm ... Tín chủ con thành tâm sửa biện lễ vật, hương hoa, trà quả, dâng lên trước án, cúi xin được phù hộ độ trì. Phục duy cẩn cáo!

Việc thực hiện lễ chính với văn khấn trang nghiêm không chỉ thể hiện lòng thành kính đối với Thiền sư Nguyễn Minh Không mà còn góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.

Văn khấn cầu sức khỏe và bình an tại Đền Thánh Nguyễn là một trong những nghi thức quan trọng trong các lễ cúng tại đền, giúp tín đồ cầu xin cho bản thân và gia đình được bình an, mạnh khỏe, tránh khỏi tai ương và bệnh tật. Dưới đây là một mẫu văn khấn tham khảo cho mục đích này:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần) Con kính lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương. Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần. Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần. Con kính lạy Tổ tiên, Hiển khảo, Hiển tỷ, chư vị Hương linh. Tín chủ (chúng) con là: ... ngụ tại: ... Con thành tâm cầu xin sức khỏe cho bản thân và gia đình. Mong ngài Thiền sư Nguyễn Minh Không, Bản xứ thần linh chứng giám, phù hộ cho con và gia đình được bình an, tránh khỏi bệnh tật, tai ương, gặp nhiều may mắn và thuận lợi trong công việc, cuộc sống. Xin được ngài ban cho sức khỏe dồi dào, trí tuệ minh mẫn, gia đình hòa thuận, cuộc sống an lành. Phục duy cẩn cáo!

Việc khấn cầu sức khỏe và bình an tại Đền Thánh Nguyễn là một cách thể hiện lòng thành kính đối với đức Thiền sư và các bậc thần linh, mong muốn nhận được sự che chở và bảo vệ trong cuộc sống hàng ngày.

Văn khấn cầu tài lộc, công danh tại Đền Thánh Nguyễn là một nghi lễ được tín đồ thực hiện để cầu xin sự thịnh vượng, may mắn trong công việc, làm ăn và thăng tiến trong sự nghiệp. Dưới đây là mẫu văn khấn tham khảo cho những ai mong muốn cầu tài lộc và công danh tại Đền Thánh Nguyễn:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần) Con kính lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương. Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần. Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần. Con kính lạy Tổ tiên, Hiển khảo, Hiển tỷ, chư vị Hương linh. Tín chủ (chúng) con là: ... ngụ tại: ... Con thành tâm cầu xin ngài Thiền sư Nguyễn Minh Không cùng các vị thần linh phù hộ cho con trong công việc làm ăn được thuận lợi, tài lộc dồi dào, công danh thăng tiến. Mong ngài ban cho con trí tuệ sáng suốt, quyết đoán trong công việc, giúp con có được thành công trong sự nghiệp và cuộc sống. Xin được ngài cho con sự may mắn trong mọi quyết định, giúp đỡ con trong các mối quan hệ làm ăn, cầu xin ngài mở đường cho con đạt được những mục tiêu lớn trong cuộc đời. Phục duy cẩn cáo!

Việc cầu tài lộc, công danh tại Đền Thánh Nguyễn là một phần trong tâm nguyện của người dân khi đến đây, thể hiện lòng thành kính và sự tôn trọng đối với Thiền sư Nguyễn Minh Không cùng các vị thần linh, mong muốn đạt được những điều tốt đẹp trong công việc và cuộc sống.

Văn khấn cầu con, cầu duyên tại Đền Thánh Nguyễn là một nghi lễ tâm linh mà nhiều người thực hiện với niềm tin vào sự giúp đỡ của Thiền sư Nguyễn Minh Không và các vị thần linh. Mẫu văn khấn dưới đây là lời cầu xin cho những ai mong muốn có con cái hoặc cầu duyên, tìm được người bạn đời phù hợp.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần) Con kính lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương. Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần. Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần. Con kính lạy Tổ tiên, Hiển khảo, Hiển tỷ, chư vị Hương linh. Tín chủ (chúng) con là: ... ngụ tại: ... Con thành tâm cầu xin ngài Thiền sư Nguyễn Minh Không cùng các vị thần linh phù hộ cho con được sớm có con, sinh được những đứa con khỏe mạnh, thông minh, ngoan ngoãn. Con cũng thành kính cầu xin ngài giúp đỡ con trong việc tìm duyên lành, tìm được người bạn đời phù hợp, chung sống hạnh phúc, con cái đầy đàn. Xin ngài ban phước cho gia đình con được ấm no, hạnh phúc và an lành. Phục duy cẩn cáo!

Việc cầu con, cầu duyên tại Đền Thánh Nguyễn là một trong những nghi lễ thiêng liêng, thể hiện lòng thành kính và cầu mong những điều tốt đẹp đến với bản thân và gia đình. Những lời khấn này thường được thực hiện với niềm tin rằng Thiền sư Nguyễn Minh Không sẽ giúp đỡ, ban phước cho các gia đình.

Văn khấn tạ lễ sau khi cầu khấn được linh ứng là một nghi lễ quan trọng trong tín ngưỡng dân gian, thể hiện lòng biết ơn và sự kính trọng đối với các vị thần linh, đặc biệt là Thiền sư Nguyễn Minh Không tại Đền Thánh Nguyễn. Khi điều ước được đáp ứng, tín chủ sẽ thành tâm dâng lễ tạ, cầu mong sự an lành và may mắn sẽ tiếp tục đến với mình và gia đình.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần) Con kính lạy Chư Phật mười phương, Chư Bồ Tát, Chư Hiền Thánh. Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần, ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng các vị thần linh. Con kính lạy ngài Thiền sư Nguyễn Minh Không, người đã ban phước cho con trong thời gian qua. Con xin thành kính tạ ơn ngài, vì nhờ ân đức của ngài, con đã nhận được điều ước như lòng mong muốn. Xin ngài tiếp tục che chở và phù hộ cho con và gia đình được khỏe mạnh, bình an, hạnh phúc, và thuận lợi trong công việc. Con xin hứa sẽ luôn sống tốt, làm việc thiện, không phụ lòng ngài và các vị thần linh. Con xin dâng lễ vật, thành tâm cầu nguyện và tạ ơn, nguyện cuộc sống gia đình con luôn được ấm no, hạnh phúc, mọi sự an lành. Phục duy cẩn cáo!

Văn khấn tạ lễ thể hiện sự thành tâm và lòng biết ơn của tín chủ đối với sự giúp đỡ của các thần linh sau khi lời cầu khấn được linh ứng. Đây cũng là dịp để khẳng định lại niềm tin vào sự linh thiêng của Đền Thánh Nguyễn, đồng thời cầu mong sự bình an, may mắn trong tương lai.