Lễ Hội Đại Phan: Di sản văn hóa tâm linh độc đáo của người Sán Dìu

Lễ Hội Đại Phan là một lễ hội truyền thống đặc sắc của cộng đồng người Sán Dìu, mang đậm giá trị tâm linh và văn hóa dân gian. Lễ hội được tổ chức nhằm cầu mong sự an lành, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và xua đuổi tà ma. Đây là dịp để cộng đồng thể hiện lòng thành kính với tổ tiên và thần linh, đồng thời bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

Lễ hội thường diễn ra trong khoảng 5 đến 7 ngày, với nhiều nghi lễ và hoạt động phong phú. Dưới đây là một số điểm nổi bật của Lễ Hội Đại Phan:

• Thời gian tổ chức: Thường vào cuối năm, sau vụ thu hoạch, vào khoảng tháng 10 đến tháng 12 âm lịch.
• Địa điểm: Các khu vực có đông người Sán Dìu sinh sống như Vân Đồn (Quảng Ninh), Sơn Dương (Tuyên Quang), Di Linh (Lâm Đồng).
• Ý nghĩa: Cầu an, cầu mùa, cấp sắc cho thầy cúng, tạ ơn thần linh và tổ tiên.

Lễ Hội Đại Phan không chỉ là một sự kiện văn hóa quan trọng mà còn là dịp để cộng đồng người Sán Dìu gắn kết, thể hiện lòng biết ơn và tiếp nối truyền thống tốt đẹp của dân tộc.

Lễ hội Đại Phan là một lễ hội truyền thống quan trọng của người Sán Dìu, thường được tổ chức vào dịp cuối năm, sau vụ thu hoạch, nhằm cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và xua đuổi tà ma. Thời gian tổ chức lễ hội thường kéo dài từ 3 đến 5 ngày, tùy theo từng địa phương.

Các địa điểm tổ chức lễ hội Đại Phan bao gồm:

• Vân Đồn, Quảng Ninh: Lễ hội được phục dựng tại xã Bình Dân từ năm 2008, thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia.
• Hoành Bồ, Quảng Ninh: Người Sán Dìu tại xã Thống Nhất đã tổ chức lại lễ hội sau gần 70 năm, duy trì các nghi lễ truyền thống đặc sắc.
• Di Linh, Lâm Đồng: Các dân tộc Nùng, Hoa, Sán Dìu tại xã Tân Châu tổ chức lễ hội từ ngày 10 đến 14/1, kết hợp nhiều nghi thức tâm linh và hoạt động văn hóa.
• Thái Nguyên: Lễ hội được phục dựng tại xã Linh Sơn, TP Thái Nguyên, với sự phối hợp của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam.

Lễ hội Đại Phan không chỉ là dịp để cộng đồng người Sán Dìu thể hiện lòng thành kính với tổ tiên và thần linh mà còn là cơ hội để bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, thu hút sự quan tâm của du khách trong và ngoài nước.

Lễ Hội Đại Phan của người Sán Dìu là một sự kiện văn hóa tâm linh đặc sắc, bao gồm nhiều nghi lễ truyền thống mang đậm bản sắc dân tộc và tín ngưỡng dân gian. Dưới đây là các nghi lễ chính trong lễ hội:

• Lễ rước Thành hoàng và dựng cây phan: Mở đầu lễ hội, cộng đồng tổ chức rước Thành hoàng làng và dựng cây phan (cây nêu) để cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.
• Nghi lễ leo dao: Thầy cúng chân trần leo lên cây dao có 12 lưỡi sắc bén, tượng trưng cho 12 tầng trời, để cầu nguyện cho dân làng được an lành, no ấm.
• Nghi lễ lội than hồng: Người dân lội qua đường than hồng dài khoảng 6,5m để tẩy trần, xua đuổi tà ma và những điều xui xẻo, hướng tới cuộc sống thanh thản.
• Nghi lễ cấp sắc cho thầy cúng: Thực hiện nghi thức truyền thụ quyền năng tâm linh cho thầy cúng, giúp họ có thể thực hiện các nghi lễ trong cộng đồng.
• Lễ chém súc hiến tế: Một nghi lễ truyền thống nhằm tạ ơn thần linh và cầu mong sự bảo hộ cho dân làng.
• Lễ cầu mùa và cầu an: Cộng đồng tổ chức các nghi lễ để cầu mong mùa màng bội thu, cuộc sống an lành và hạnh phúc.

Những nghi lễ này không chỉ thể hiện lòng thành kính của người Sán Dìu đối với tổ tiên và thần linh mà còn góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.

Lễ Hội Đại Phan không chỉ nổi bật với các nghi lễ tâm linh mà còn đặc sắc nhờ vào các hoạt động văn hóa và trò chơi dân gian, tạo nên không khí vui tươi, gắn kết cộng đồng và bảo tồn giá trị truyền thống. Dưới đây là một số hoạt động tiêu biểu trong lễ hội:

• Hát soọng cô: Là hình thức hát đối đáp giữa các cô gái, thể hiện sự duyên dáng, khéo léo và trí tuệ của người phụ nữ Sán Dìu. Đây là một trong những hoạt động văn hóa đặc sắc, thu hút sự tham gia của đông đảo người dân và du khách.
• Múa lân: Múa lân trong lễ hội không chỉ mang lại không khí sôi động mà còn thể hiện lòng thành kính với thần linh, cầu mong an lành và may mắn cho cộng đồng.
• Kéo co: Trò chơi kéo co truyền thống giúp rèn luyện sức khỏe, tinh thần đoàn kết và sự phối hợp nhịp nhàng giữa các thành viên trong cộng đồng.
• Thi đấu vật: Là môn thể thao dân gian phổ biến, giúp nâng cao thể lực, tinh thần thượng võ và tạo sân chơi lành mạnh cho thanh thiếu niên.
• Đánh đáo: Trò chơi dân gian này đòi hỏi sự khéo léo, nhanh nhạy và tinh thần đồng đội, mang lại niềm vui và tiếng cười cho người tham gia.

Những hoạt động này không chỉ mang lại niềm vui, sự gắn kết mà còn góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, tạo nên một không gian lễ hội đậm đà bản sắc truyền thống.

Lễ Hội Đại Phan của người Sán Dìu là một di sản văn hóa phi vật thể quý giá, mang đậm bản sắc dân tộc và tín ngưỡng tâm linh. Việc phục dựng và bảo tồn lễ hội không chỉ giúp duy trì những giá trị truyền thống mà còn góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương thông qua du lịch văn hóa.

Để bảo tồn và phát huy giá trị của Lễ Hội Đại Phan, các hoạt động sau đã được triển khai:

• Phục dựng nghi lễ truyền thống: Các nghi lễ như rước Thành hoàng, dựng cây phan, leo dao, lội than hồng, cấp sắc cho thầy cúng và chém súc hiến tế đã được tái hiện đầy đủ, giữ nguyên bản sắc và ý nghĩa tâm linh.
• Đào tạo và truyền dạy nghệ thuật dân gian: Các hình thức nghệ thuật như hát soọng cô, múa lân, kéo co, đánh đáo được tổ chức các lớp học, hội thi nhằm truyền dạy cho thế hệ trẻ, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân gian.
• Tu bổ và tôn tạo không gian lễ hội: Các địa điểm tổ chức lễ hội được đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng, bảo vệ cảnh quan, tạo không gian trang trọng, thuận tiện cho người dân và du khách tham gia.
• Quảng bá và kết nối cộng đồng: Các hoạt động tuyên truyền, giới thiệu về lễ hội được thực hiện qua các phương tiện truyền thông, mạng xã hội, thu hút sự quan tâm của cộng đồng và du khách trong và ngoài nước.

Những nỗ lực này không chỉ giúp bảo tồn và phát huy giá trị của Lễ Hội Đại Phan mà còn góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của việc gìn giữ di sản văn hóa, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của cộng đồng người Sán Dìu.

Lễ Hội Đại Phan của người Sán Dìu đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chính thức công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 1846/QĐ-BVHTTDL ngày 4 tháng 8 năm 2022. Đây là sự ghi nhận quan trọng đối với giá trị văn hóa đặc sắc của cộng đồng người Sán Dìu, đồng thời khẳng định nỗ lực bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống của dân tộc.

Việc công nhận Lễ Hội Đại Phan là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia không chỉ góp phần bảo tồn các nghi lễ, phong tục tập quán, nghệ thuật trình diễn dân gian mà còn tạo điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch văn hóa, nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của việc gìn giữ di sản văn hóa. Điều này cũng mở ra cơ hội hợp tác quốc tế trong việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể, đồng thời thúc đẩy sự phát triển bền vững của cộng đồng người Sán Dìu.

Với sự công nhận này, Lễ Hội Đại Phan không chỉ là niềm tự hào của cộng đồng người Sán Dìu mà còn là tài sản chung của dân tộc Việt Nam, góp phần làm phong phú thêm bức tranh đa dạng văn hóa của đất nước.

Lễ Hội Đại Phan của người Sán Dìu không chỉ là dịp để cộng đồng tôn vinh truyền thống văn hóa mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển du lịch cộng đồng bền vững tại địa phương. Việc tổ chức lễ hội đã góp phần nâng cao nhận thức về giá trị di sản văn hóa, thu hút du khách và tạo cơ hội phát triển kinh tế cho cộng đồng.

Những đóng góp nổi bật của Lễ Hội Đại Phan trong phát triển du lịch bao gồm:

• Thu hút du khách trong và ngoài nước: Lễ hội trở thành điểm đến hấp dẫn, thu hút lượng lớn du khách đến tham quan, tìm hiểu văn hóa và tham gia các hoạt động truyền thống.
• Góp phần phát triển kinh tế địa phương: Du lịch lễ hội tạo ra cơ hội việc làm, thúc đẩy các dịch vụ lưu trú, ẩm thực và mua sắm, từ đó nâng cao thu nhập cho người dân.
• Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống: Lễ hội giúp bảo tồn các nghi lễ, phong tục tập quán và nghệ thuật dân gian, đồng thời nâng cao ý thức cộng đồng về việc gìn giữ di sản văn hóa.
• Tăng cường giao lưu văn hóa: Lễ hội là dịp để các cộng đồng giao lưu, học hỏi lẫn nhau, góp phần xây dựng mối quan hệ đoàn kết và hiểu biết giữa các dân tộc.
• Phát triển du lịch bền vững: Việc kết hợp giữa bảo tồn văn hóa và phát triển du lịch giúp tạo ra mô hình du lịch bền vững, mang lại lợi ích lâu dài cho cộng đồng và môi trường.

Với những đóng góp thiết thực, Lễ Hội Đại Phan không chỉ là niềm tự hào của cộng đồng người Sán Dìu mà còn là tài sản quý giá của nền văn hóa dân tộc, góp phần vào sự phát triển chung của đất nước.

Trong Lễ Hội Đại Phan của người Sán Dìu, nghi thức rước Thành hoàng về dự lễ đóng vai trò quan trọng, thể hiện lòng thành kính và sự tôn trọng đối với các vị thần linh bảo hộ cho cộng đồng. Dưới đây là bài văn khấn rước Thành hoàng chuẩn mực, được sử dụng phổ biến trong các lễ hội truyền thống:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần) Con lạy chín phương trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương. Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần. Con xin kính lạy ngài Kim Niên Đương cai Thái tuế chí đức Tôn thần. Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành Hoàng chư vị Đại Vương. Hương tử con là: ………… Ngụ tại: ……………………… Hôm nay là ngày …… tháng ….. năm ………….. Hương tử con đến nơi ……………. Thành tâm kính nghĩ: Đức Đại Vương nhận mệnh Thiên Đình giáng lâm trên đất nước Việt Nam làm Bản cảnh Thành Hoàng chủ tể một phương bấy nay ban phúc lành che chở cho dân. Nay hương tử chúng con thành tâm dâng lên lễ bạc, hiến tế hương hoa, phẩm oản…… Cầu mong đức Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương chứng giám, rủ lòng thương xót, phù hộ che chở cho chúng con sức khỏe dồi dào, mọi sự tốt lành, lắm tài nhiều lộc, an khang thịnh vượng, sở cầu như ý, sở nguyện tòng tâm. Hương tử con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì. Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Lưu ý: Khi thực hiện nghi thức rước Thành hoàng, người chủ lễ cần đọc văn khấn với tâm thành kính, nghiêm trang, thể hiện lòng biết ơn đối với các vị thần linh đã bảo vệ và che chở cho cộng đồng. Ngoài ra, việc chuẩn bị lễ vật như hương hoa, phẩm oản, trái cây, rượu, vàng mã cần được thực hiện chu đáo, phù hợp với phong tục truyền thống để tỏ lòng thành kính và cầu mong sự phù hộ độ trì của các vị thần linh.

Trong Lễ Hội Đại Phan của người Sán Dìu, nghi thức dựng cây phan là một phần quan trọng, thể hiện lòng thành kính và sự tôn trọng đối với các vị thần linh. Dưới đây là bài văn khấn được sử dụng trong lễ dựng cây phan:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần) Con kính lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương. Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần. Con kính lạy các ngài Thần linh, Thổ địa cai quản trong xứ sở này. Hôm nay là ngày… tháng… năm… (Âm lịch). Tại:… Chúng con là:…. Thành tâm sắm sửa lễ vật, hương hoa, trà quả, kim ngân, chúc đăng dâng lên trước án, thành tâm kính lễ, cúi xin các ngài chứng giám cho lòng thành. Cúi xin các ngài rủ lòng thương, phù hộ độ trì cho con cháu chúng con vạn sự tốt lành, gia đạo bình an, công việc hanh thông, sức khỏe dồi dào, tai qua nạn khỏi, sở cầu tất ứng, sở nguyện tòng tâm. Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin được phù hộ độ trì. Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Lưu ý: Khi thực hiện nghi thức dựng cây phan, người chủ lễ cần đọc văn khấn với tâm thành kính, nghiêm trang, thể hiện lòng biết ơn đối với các vị thần linh đã bảo vệ và che chở cho cộng đồng. Ngoài ra, việc chuẩn bị lễ vật như hương hoa, phẩm oản, trái cây, rượu, vàng mã cần được thực hiện chu đáo, phù hợp với phong tục truyền thống để tỏ lòng thành kính và cầu mong sự phù hộ độ trì của các vị thần linh.

Trong lễ hội Đại Phan của người Sán Dìu, nghi lễ cầu mùa bội thu là một phần quan trọng, thể hiện lòng thành kính và mong ước về một năm mới an lành, mùa màng tươi tốt. Bài văn khấn được thầy cúng thực hiện với nội dung trang trọng, cầu xin sự phù hộ của trời đất và các vị thần linh.

Nội dung bài văn khấn:

• Kính lạy: Trời cao, Đất mẹ, các vị thần linh cai quản núi rừng, sông suối, mây mưa.
• Chúng con: Dân làng Sán Dìu, thành tâm dâng lễ, cầu xin mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, nhà nhà ấm no, hạnh phúc.
• Nguyện cầu: Xua đuổi tà ma, dịch bệnh; mang lại sức khỏe, bình an cho mọi người.
• Thành tâm: Dâng lễ vật, tấu sớ, xin trời đất chứng giám lòng thành, ban phúc lành cho bản làng.

Sau khi đọc văn khấn, thầy cúng thực hiện các nghi lễ truyền thống như leo dao, lội than hồng, tượng trưng cho sự vượt qua thử thách, thanh tẩy tâm hồn, thể hiện sự quyết tâm và lòng tin vào sự phù hộ của các đấng linh thiêng.

Lễ cầu mùa bội thu không chỉ là nghi lễ tâm linh mà còn là dịp để cộng đồng người Sán Dìu gắn kết, cùng nhau hướng về một tương lai tươi sáng, đầy hy vọng và thịnh vượng.

Trong lễ hội Đại Phan của người Sán Dìu, nghi lễ cấp sắc cho thầy cúng là một nghi thức thiêng liêng, đánh dấu sự trưởng thành và công nhận năng lực hành nghề của các thầy cúng trong cộng đồng. Bài văn khấn trong lễ cấp sắc thể hiện lòng thành kính đối với trời đất, tổ tiên và các vị thần linh, đồng thời cầu xin sự phù hộ để thầy cúng mới được sáng suốt, đức độ, phục vụ tốt cho bản làng.

Nội dung bài văn khấn cấp sắc:

• Kính lạy: Trời cao, Đất mẹ, các vị thần linh cai quản núi rừng, sông suối, mây mưa.
• Chúng con: Dân làng Sán Dìu, thành tâm dâng lễ, cầu xin ban sắc phong cho thầy cúng [Tên thầy cúng], người đã tu học đầy đủ, có đức độ và lòng thành, để được chính thức hành nghề, giúp ích cho cộng đồng.
• Nguyện cầu: Thầy cúng mới được trời đất che chở, tổ tiên dẫn dắt, luôn giữ tâm sáng, hành xử công minh, mang lại bình an, sức khỏe và hạnh phúc cho dân làng.
• Thành tâm: Dâng lễ vật, tấu sớ, xin trời đất chứng giám lòng thành, ban phúc lành cho bản làng.

Sau khi đọc văn khấn, thầy cúng thực hiện các nghi lễ truyền thống như leo dao, lội than hồng, tượng trưng cho sự vượt qua thử thách, thanh tẩy tâm hồn, thể hiện sự quyết tâm và lòng tin vào sự phù hộ của các đấng linh thiêng.

Lễ cấp sắc không chỉ là nghi lễ tâm linh mà còn là dịp để cộng đồng người Sán Dìu gắn kết, cùng nhau hướng về một tương lai tươi sáng, đầy hy vọng và thịnh vượng.

Trong lễ hội Đại Phan của người Sán Dìu, nghi lễ chém súc là một phần quan trọng, thể hiện lòng thành kính và cầu mong sự bảo hộ từ các vị thần linh. Nghi lễ này thường được thực hiện vào ngày thứ hai của lễ hội, với mục đích hiến tế để cầu cho mùa màng bội thu, cuộc sống an lành và xua đuổi tà ma.

Nội dung bài văn khấn trong lễ chém súc:

• Kính lạy: Trời cao, Đất mẹ, các vị thần linh cai quản núi rừng, sông suối, mây mưa.
• Chúng con: Dân làng Sán Dìu, thành tâm dâng lễ, cầu xin mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, nhà nhà ấm no, hạnh phúc.
• Nguyện cầu: Xua đuổi tà ma, dịch bệnh; mang lại sức khỏe, bình an cho mọi người.
• Thành tâm: Dâng lễ vật, tấu sớ, xin trời đất chứng giám lòng thành, ban phúc lành cho bản làng.

Sau khi đọc văn khấn, thầy cúng thực hiện các nghi lễ truyền thống như leo dao, lội than hồng, tượng trưng cho sự vượt qua thử thách, thanh tẩy tâm hồn, thể hiện sự quyết tâm và lòng tin vào sự phù hộ của các đấng linh thiêng.

Lễ chém súc không chỉ là nghi lễ tâm linh mà còn là dịp để cộng đồng người Sán Dìu gắn kết, cùng nhau hướng về một tương lai tươi sáng, đầy hy vọng và thịnh vượng.

Sau khi kết thúc lễ hội Đại Phan, người Sán Dìu tổ chức lễ tạ để bày tỏ lòng biết ơn đối với trời đất, thần linh và tổ tiên đã phù hộ cho lễ hội diễn ra suôn sẻ, cầu mong cho bản làng tiếp tục được bình an, mùa màng bội thu và cuộc sống thịnh vượng.

Nội dung bài văn khấn lễ tạ:

• Kính lạy: Trời cao, Đất mẹ, các vị thần linh cai quản núi rừng, sông suối, mây mưa.
• Chúng con: Dân làng Sán Dìu, thành tâm dâng lễ, tạ ơn trời đất và các vị thần linh đã phù hộ cho lễ hội diễn ra tốt đẹp, cầu mong tiếp tục được che chở trong những mùa vụ tiếp theo.
• Nguyện cầu: Mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, nhà nhà ấm no, hạnh phúc.
• Thành tâm: Dâng lễ vật, tấu sớ, xin trời đất chứng giám lòng thành, ban phúc lành cho bản làng.

Lễ tạ không chỉ là nghi lễ tâm linh mà còn là dịp để cộng đồng người Sán Dìu gắn kết, cùng nhau hướng về một tương lai tươi sáng, đầy hy vọng và thịnh vượng.