Lễ Hội Đập Trống Của Người Ma Coong: Di Sản Văn Hóa Độc Đáo Giữa Đại Ngàn Trường Sơn

Lễ hội Đập Trống của người Ma Coong là một sự kiện văn hóa truyền thống đặc sắc, diễn ra vào ngày 16 tháng Giêng âm lịch hàng năm tại xã Thượng Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. Đây là dịp để cộng đồng Ma Coong bày tỏ lòng thành kính với Giàng (trời), cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và cuộc sống an lành.

Lễ hội được chia thành hai phần chính:

• Phần lễ: Do già làng hoặc những người có uy tín trong cộng đồng đảm nhiệm, với các nghi thức cúng Giàng, dâng lễ vật và cầu nguyện cho bản làng.
• Phần hội: Diễn ra trong không khí rộn ràng, sôi động với điểm nhấn là nghi thức đập trống. Người dân dùng dùi gỗ đập vào mặt trống, tiếng trống vang vọng khắp núi rừng, được tin rằng sẽ xua đuổi tà ma và mang lại sự bình yên cho bản làng.

Lễ hội không chỉ là dịp để cộng đồng Ma Coong thể hiện lòng biết ơn và cầu mong những điều tốt đẹp, mà còn là cơ hội để các đôi trai gái gặp gỡ, hẹn hò trong không gian tràn ngập âm thanh của tiếng trống, tiếng chiêng giữa núi rừng Trường Sơn hùng vĩ. Với những giá trị văn hóa đặc biệt, lễ hội Đập Trống của người Ma Coong đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia vào năm 2019.

Phần lễ trong Lễ hội Đập Trống của người Ma Coong là nghi thức tâm linh thiêng liêng, thể hiện lòng biết ơn và cầu mong sự phù hộ từ Giàng (trời) cho bản làng. Nghi thức này thường diễn ra vào lúc trăng lên vào tối ngày 16 tháng Giêng âm lịch, tại nhà Rông – nơi linh thiêng của cộng đồng.

Mâm lễ vật dâng Giàng bao gồm:

• Rượu hiêng và rượu cần
• Thịt gà nấu với chồi cây mây non
• Cá suối bắt từ khúc suối cấm Aky
• Xôi, ngọn cây mây, khúc thân cây đoác
• Một ít lúa gạo

Già làng, người có uy tín trong cộng đồng, sẽ chủ trì nghi lễ. Ông quỳ gối trước mâm lễ, đọc lời khấn bằng tiếng Ma Coong, cầu mong mùa màng bội thu, sức khỏe dồi dào và cuộc sống ấm no cho dân bản. Sau khi khấn, già làng tung nắm lúa gạo ra tứ phía, tượng trưng cho mong ước nương rẫy đầy ắp, cuộc sống sung túc.

Nghi thức cúng Giàng không chỉ là dịp để cộng đồng Ma Coong thể hiện lòng thành kính với thần linh, mà còn là cơ hội để gắn kết cộng đồng, truyền dạy cho thế hệ trẻ về giá trị văn hóa truyền thống và tình yêu quê hương.

Phần hội của Lễ hội Đập Trống là thời khắc sôi động và náo nhiệt nhất, mang đậm bản sắc văn hóa cộng đồng người Ma Coong. Tâm điểm của phần hội chính là nghi thức đập trống, diễn ra ngay sau lễ cúng Giàng vào ban đêm, khi trăng sáng tỏ giữa núi rừng.

Nghi thức đập trống:

• Chiếc trống lớn đặt giữa sân nhà Rông, tượng trưng cho linh hồn của bản làng.
• Nam thanh niên lần lượt dùng dùi đập vào mặt trống với khí thế hào hùng, tiếng trống vang vọng khắp núi rừng, được tin rằng sẽ xua đuổi tà ma và gọi mời mùa màng tươi tốt.
• Việc đập trống còn thể hiện sức mạnh, lòng quả cảm và tình đoàn kết của thanh niên trong bản.

Các hoạt động vui chơi đi kèm:

• Hát giao duyên giữa trai gái Ma Coong – cơ hội để tìm hiểu, kết đôi tình yêu.
• Nhảy múa truyền thống xung quanh đống lửa lớn với tiếng cồng chiêng rộn ràng.
• Các trò chơi dân gian như đẩy gậy, bắn nỏ, kéo co… tạo không khí vui tươi, náo nhiệt.
• Ẩm thực địa phương được bày bán với nhiều món ngon như cơm lam, rượu cần, cá suối nướng…

Phần hội là dịp để người dân thể hiện tinh thần lạc quan, gắn bó cộng đồng và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Với sự tham gia hào hứng của cả người già, trẻ nhỏ và du khách, lễ hội trở thành một bức tranh sống động và đầy màu sắc giữa đại ngàn Trường Sơn.

Trước thềm Lễ hội Đập Trống, cộng đồng người Ma Coong tại bản Cà Roòng, xã Thượng Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình, tất bật chuẩn bị để đón mừng sự kiện văn hóa trọng đại này. Mỗi người dân đều đóng góp công sức và sản vật, thể hiện tinh thần đoàn kết và lòng thành kính với Giàng (trời).

Chuẩn bị trống – linh hồn của lễ hội:

• Chọn tang trống: Trai bản lên rừng chọn cây chí cúp – loại cây thân rỗng, nhẹ nhưng chắc chắn – để làm tang trống.
• Chuẩn bị da trống: Da bò được chọn từ con bò to khỏe nhất bản, mổ trước lễ hội nửa năm, sau đó phơi khô và bảo quản cẩn thận.
• Bịt trống: Vào ngày hội, da bò được luộc mềm, sau đó bịt lên tang trống và cố định bằng dây mây già cùng chốt tre mộng già.

Dựng rạp và chuẩn bị không gian lễ hội:

• Trai bản dựng rạp tại sân nhà văn hóa để làm nơi hành lễ và tổ chức các hoạt động vui chơi.
• Không gian được trang trí bằng các vật dụng truyền thống, tạo nên không khí ấm cúng và trang nghiêm.

Chuẩn bị lễ vật cúng Giàng:

• Rượu cần: Nấu từ nếp nương và men lá rừng, được ủ kỹ để có hương vị thơm ngon.
• Mâm cỗ: Gồm gà, cá suối bắt từ suối cấm, xôi, măng rừng, hoa chuối, ngọn mây và thân cây đoác.
• Đóng góp từ cộng đồng: Mỗi gia đình trong 18 bản đều đóng góp lễ vật, thể hiện sự gắn kết và lòng thành kính.

Những công việc chuẩn bị này không chỉ đảm bảo cho lễ hội diễn ra suôn sẻ mà còn là dịp để cộng đồng Ma Coong thể hiện tinh thần đoàn kết, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc mình.

Bên cạnh các nghi thức truyền thống, Lễ hội Đập Trống của người Ma Coong còn tổ chức nhiều hoạt động mở rộng, góp phần làm phong phú thêm trải nghiệm cho người tham dự và thúc đẩy du lịch địa phương.

Các hoạt động nổi bật bao gồm:

• Thi đấu thể thao truyền thống: Trong khuôn khổ lễ hội, xã Thượng Trạch tổ chức các môn thể thao dân gian như kéo co, đẩy gậy, bắn nỏ, tạo không khí sôi động và gắn kết cộng đồng.
• Phiên chợ quê: Phiên chợ giới thiệu và bày bán các sản vật địa phương như nếp nương, măng rừng, mật ong, rượu cần, mang đến cơ hội giao lưu và quảng bá đặc sản vùng cao.
• Hội thi ẩm thực: Các gia đình trong bản tham gia chế biến và trình bày các món ăn truyền thống của người Ma Coong, tạo nên một không gian ẩm thực đa dạng và hấp dẫn.
• Giao lưu văn nghệ: Các tiết mục hát giao duyên, múa truyền thống được biểu diễn bởi người dân và các đoàn nghệ thuật, góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

Những hoạt động mở rộng này không chỉ làm phong phú thêm lễ hội mà còn tạo điều kiện để người dân và du khách cùng nhau trải nghiệm, khám phá và trân trọng những giá trị văn hóa truyền thống của người Ma Coong.

Lễ hội Đập Trống của người Ma Coong không chỉ là một sự kiện văn hóa truyền thống mà còn là biểu tượng của bản sắc dân tộc, thể hiện tín ngưỡng phồn thực và tinh thần cộng đồng sâu sắc. Được tổ chức hàng năm vào ngày 16 tháng Giêng âm lịch tại xã Thượng Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình, lễ hội là dịp để người dân cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và cuộc sống an lành.

Giá trị văn hóa:

• Bảo tồn truyền thống: Lễ hội giúp duy trì và truyền lại các nghi thức, phong tục đặc trưng của người Ma Coong, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.
• Gắn kết cộng đồng: Các hoạt động trong lễ hội như cúng Giàng, đập trống, hát giao duyên... tạo cơ hội để cộng đồng cùng nhau tham gia, tăng cường tình đoàn kết và sự hiểu biết lẫn nhau.
• Giáo dục thế hệ trẻ: Lễ hội là dịp để thế hệ trẻ học hỏi và tiếp thu những giá trị văn hóa truyền thống, từ đó hình thành lòng tự hào và ý thức bảo vệ di sản văn hóa.

Phát triển du lịch:

• Thu hút du khách: Với những nét độc đáo và phong phú, lễ hội đã trở thành điểm đến hấp dẫn cho du khách trong và ngoài nước, góp phần quảng bá hình ảnh Quảng Bình.
• Phát triển kinh tế địa phương: Lễ hội tạo điều kiện cho người dân địa phương phát triển các dịch vụ du lịch như lưu trú, ẩm thực, bán hàng lưu niệm..., từ đó nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống.
• Đa dạng hóa sản phẩm du lịch: Việc kết hợp lễ hội với các hoạt động như phiên chợ quê, hội thi ẩm thực, thi đấu thể thao truyền thống... góp phần làm phong phú thêm sản phẩm du lịch văn hóa của địa phương.

Với những giá trị văn hóa sâu sắc và tiềm năng phát triển du lịch, Lễ hội Đập Trống của người Ma Coong đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2019. Đây là niềm tự hào của cộng đồng người Ma Coong nói riêng và tỉnh Quảng Bình nói chung, đồng thời là điểm nhấn quan trọng trong bản đồ du lịch văn hóa của Việt Nam.