Lễ Hội Sắc Bùa Của Người Mường: Di sản văn hóa độc đáo đón chào năm mới

Lễ hội Sắc Bùa, hay còn gọi là "xéc bùa" trong tiếng Mường, mang ý nghĩa "xách cồng". Đây là một hình thức diễn xướng dân gian độc đáo của dân tộc Mường, thường được tổ chức vào dịp Tết cổ truyền. Lễ hội kết hợp giữa nghệ thuật trình diễn và nghi lễ nông nghiệp, với mục đích cầu mong một năm mới phát tài, thịnh vượng, đất đai màu mỡ, mùa màng bội thu, và mọi người khỏe mạnh, may mắn.

Trong lễ hội, các phường bùa – nhóm nghệ nhân gồm khoảng 12 người – sử dụng cồng chiêng và lời hát chúc tụng để truyền tải những lời chúc tốt đẹp đến từng gia đình trong cộng đồng. Hoạt động này không chỉ thể hiện tinh thần đoàn kết, gắn bó giữa các thành viên trong bản Mường, mà còn là dịp để bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Mường.

Trong cộng đồng người Mường, "Phường Bùa" là nhóm nghệ nhân chuyên thực hiện nghi thức hát sắc bùa vào dịp Tết Nguyên Đán. Thành viên của phường bùa không phân biệt giới tính hay tuổi tác; họ là những người đam mê văn hóa truyền thống, có khả năng hát hay và thành thạo đánh cồng chiêng. Số lượng thành viên thường là 12 người, tương ứng với bộ chiêng Mường gồm 12 chiếc, nhưng cũng có thể linh hoạt từ 5 đến 7 người tùy theo điều kiện.

Hoạt động chúc Tết của phường bùa diễn ra từ ngày mùng 2 Tết, sau khi các gia đình đã hoàn tất việc cúng tổ tiên. Trước khi khởi hành, phường bùa tụ họp tại trung tâm bản, đánh cồng chiêng rộn rã, tạo không khí vui tươi. Khi đến từng nhà, họ thực hiện trình tự sau:

1. Hát mở cổng: Phường bùa dừng trước cổng, hát mời gia chủ mở cửa đón đoàn vào.
2. Hát chúc mừng: Sau khi vào sân, họ hòa tấu chiêng và hát chúc Tết với lời ca chúc gia đình sức khỏe, may mắn, mùa màng bội thu.
3. Hát xin lên nhà: Phường bùa xin phép gia chủ để được lên nhà chính tiếp tục biểu diễn.
4. Hát đối đáp: Đây là phần độc đáo nhất, thể hiện tài ứng tác của cả phường bùa và gia chủ, với những câu hát ngẫu hứng dựa trên truyền thống dân ca Mường.
5. Hát cảm ơn và tạm biệt: Kết thúc buổi diễn, phường bùa hát lời cảm ơn và chào tạm biệt, hẹn gặp lại vào năm sau.

Trong suốt quá trình, âm thanh cồng chiêng kết hợp với lời hát tạo nên không khí ngày xuân rộn ràng, gắn kết cộng đồng và giữ gìn nét đẹp văn hóa truyền thống của người Mường.

Trong Lễ hội Sắc Bùa của người Mường, âm nhạc đóng vai trò trung tâm, tạo nên không khí rộn ràng và gắn kết cộng đồng. Nhạc cụ chính được sử dụng là cồng và chiêng, biểu tượng văn hóa đặc trưng của dân tộc Mường. Các thành viên trong phường bùa mang theo cồng chiêng, kết hợp với các nhạc cụ khác như trống, sáo ôi, thanh la, thanh tiền, tạo nên dàn nhạc phong phú.

Trong quá trình diễn xướng, phường bùa sử dụng các bài chiêng truyền thống như "Đi đường" khi di chuyển giữa các gia đình, và "Chúc phúc" khi đến chúc Tết từng nhà. Âm thanh cồng chiêng hòa quyện cùng lời hát chúc tụng, tạo nên giai điệu vui tươi, cầu chúc cho gia đình một năm mới an khang, thịnh vượng.

Việc kết hợp giữa âm nhạc và nhạc cụ trong Lễ hội Sắc Bùa không chỉ thể hiện sự phong phú của văn hóa Mường mà còn góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị truyền thống quý báu của dân tộc.

Lễ hội Sắc Bùa của người Mường không chỉ là dịp vui chơi đầu năm mà còn chứa đựng nhiều phong tục và nghi lễ truyền thống mang ý nghĩa sâu sắc. Dưới đây là một số phong tục và nghi lễ tiêu biểu trong lễ hội:

• Hát chúc Tết: Phường bùa đến từng gia đình trong bản, hát những bài ca chúc mừng năm mới, cầu mong gia đình an khang, thịnh vượng, mùa màng bội thu.
• Hát đối đáp: Sau phần chúc Tết, phường bùa và gia chủ cùng tham gia hát đối đáp, thể hiện sự gắn kết và tinh thần cộng đồng.
• Biểu diễn cồng chiêng: Âm thanh cồng chiêng rộn ràng là phần không thể thiếu, tạo nên không khí vui tươi, náo nhiệt cho lễ hội.
• Nghi thức cúng tổ tiên: Một số nơi kết hợp lễ hội Sắc Bùa với nghi thức cúng tổ tiên, bày tỏ lòng thành kính và cầu mong sự phù hộ cho năm mới.
• Trò chơi dân gian: Bên cạnh các nghi lễ, các trò chơi như ném còn, kéo co cũng được tổ chức, thu hút sự tham gia của đông đảo người dân.

Những phong tục và nghi lễ này không chỉ làm phong phú thêm đời sống văn hóa tinh thần của người Mường mà còn góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc dân tộc trong cộng đồng.

Lễ hội Sắc Bùa của người Mường là một di sản văn hóa phi vật thể quý báu, thể hiện sâu sắc bản sắc và truyền thống của dân tộc. Đây không chỉ là hoạt động văn hóa mang tính nghệ thuật cao, mà còn chứa đựng những giá trị tinh thần và cộng đồng đáng trân trọng.

Với những giá trị đặc sắc, Hội Sắc Bùa của đồng bào Mường Thanh Hóa đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Trong những ngày đầu xuân, khắp các bản làng của đồng bào Mường Thanh Hóa lại ngân lên tiếng cồng, tiếng chiêng rộn rã và lời hát chúc tha thiết, ân tình chào mừng năm mới, xuân mới.

Việc bảo tồn và phát huy Lễ hội Sắc Bùa không chỉ góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, mà còn thúc đẩy du lịch và phát triển kinh tế địa phương. Những nỗ lực này giúp thế hệ trẻ hiểu rõ hơn về truyền thống, từ đó nâng cao ý thức trách nhiệm trong việc giữ gìn và phát huy di sản văn hóa quý báu của dân tộc.