Lễ hội Tiên Công: Khám phá nét văn hóa độc đáo vùng đảo Hà Nam

Lễ hội Tiên Công, diễn ra từ ngày mùng 4 đến mùng 7 tháng Giêng âm lịch tại miếu Tiên Công, xã Cẩm La, thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh, là sự kiện văn hóa truyền thống nhằm tưởng nhớ các vị Tiên Công đã khai phá và lập nên vùng đảo Hà Nam. Được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia vào năm 2017, lễ hội không chỉ thể hiện lòng tri ân sâu sắc đối với tổ tiên mà còn tôn vinh những giá trị văn hóa độc đáo của địa phương.

Một trong những nghi thức đặc sắc nhất của lễ hội là nghi lễ "Rước người", hay còn gọi là "Rước thọ". Trong nghi lễ này, các cụ ông, cụ bà đạt độ tuổi thượng thọ (80, 90, 100 tuổi) được con cháu và cộng đồng tổ chức rước trang trọng từ nhà đến miếu Tiên Công để làm lễ bái tổ. Đoàn rước thường được chuẩn bị công phu với võng đào, kiệu rồng, cờ hoa và đội nhạc lễ, tạo nên không khí trang nghiêm và phấn khởi.

Bên cạnh phần lễ, phần hội của Lễ hội Tiên Công cũng rất phong phú với nhiều hoạt động văn hóa, trò chơi dân gian như chơi đu, chọi gà, cờ người, tổ tôm điếm và đặc biệt là hát đúm giao duyên. Những hoạt động này không chỉ mang tính giải trí mà còn góp phần gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của cộng đồng.

Trải qua hơn 300 năm, Lễ hội Tiên Công vẫn được duy trì và phát triển, trở thành biểu tượng văn hóa tiêu biểu của vùng đảo Hà Nam, thu hút đông đảo du khách thập phương đến tham gia và trải nghiệm.

Theo truyền thuyết, vào thế kỷ XV, 17 vị Tiên Công từ kinh thành Thăng Long đã đến vùng cửa sông Bạch Đằng để khai hoang, quai đê lấn biển, lập nên vùng đảo Hà Nam trù phú. Để tưởng nhớ công lao to lớn của các vị tiền nhân, người dân địa phương đã xây dựng Miếu Tiên Công vào năm 1723 và tổ chức lễ hội hằng năm vào dịp đầu xuân.

Ban đầu, lễ hội được tổ chức nhằm mô phỏng các nghi thức triều đình, với các bô lão trong làng mặc y phục giống như vua, ngồi trên võng đào, kiệu rồng để thực hiện nghi lễ nghinh rước lên miếu đường, cùng với các hoạt động như lọng che, phường nhạc bát âm, hát xướng. Qua thời gian, lễ hội phát triển thành nghi lễ "Rước người" độc đáo, tôn vinh những người cao tuổi trong cộng đồng, thể hiện lòng hiếu thảo và sự kính trọng đối với các bậc lão niên.

Trải qua hơn 300 năm, Lễ hội Tiên Công vẫn được duy trì và phát triển, trở thành biểu tượng văn hóa tiêu biểu của vùng đảo Hà Nam, thu hút đông đảo du khách thập phương đến tham gia và trải nghiệm.

Lễ hội Tiên Công, diễn ra từ mùng 5 đến mùng 7 tháng Giêng âm lịch tại miếu Tiên Công, xã Cẩm La, thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh, bao gồm nhiều nghi lễ truyền thống đặc sắc nhằm tôn vinh công lao của các vị Tiên Công và thể hiện lòng hiếu thảo đối với các bậc cao niên.

• Nghi lễ rước "cụ Thượng" (Rước người):

  Đây là nghi lễ độc đáo và quan trọng nhất của lễ hội, diễn ra vào ngày chính hội mùng 7 tháng Giêng. Các cụ ông, cụ bà đạt độ tuổi thượng thọ (80, 90 và 100 tuổi) được con cháu rước từ nhà đến miếu Tiên Công để làm lễ bái tổ. Đoàn rước được tổ chức trang trọng với võng đào, kiệu rồng, cờ hoa và đội nhạc lễ, thể hiện sự kính trọng và tôn vinh đối với người cao tuổi.

• Lễ tế tổ tại miếu Tiên Công:

  Sau khi các cụ thượng thọ được rước đến miếu, nghi thức tế tổ được tiến hành. Các cụ đại diện cho con cháu dâng hương, lễ vật và đọc văn tế để tưởng nhớ và tri ân các vị Tiên Công đã khai phá vùng đất Hà Nam.

• Nghi thức đắp đê và đấu vật tượng trưng:

  Nhằm tái hiện công việc khai hoang, lấn biển của các Tiên Công xưa, nghi thức đắp đê được tổ chức với sự tham gia của cộng đồng. Bên cạnh đó, đấu vật tượng trưng cũng được diễn ra, thể hiện tinh thần thượng võ và sức mạnh của người dân vùng biển.

Những nghi lễ này không chỉ mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc mà còn góp phần gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của địa phương, thu hút đông đảo du khách thập phương đến tham gia và trải nghiệm.

Trong khuôn khổ Lễ hội Tiên Công, bên cạnh các nghi lễ truyền thống, nhiều hoạt động văn hóa và trò chơi dân gian được tổ chức, tạo nên không khí vui tươi và gắn kết cộng đồng.

• Hát đúm giao duyên:

  Đây là hình thức hát đối đáp giữa nam và nữ, thể hiện sự tinh tế trong ngôn từ và khả năng ứng biến linh hoạt. Hát đúm không chỉ là nét văn hóa đặc sắc mà còn là dịp để thanh niên nam nữ giao lưu, tìm hiểu nhau.

• Chơi đu:

  Trò chơi này thu hút sự tham gia của nhiều người, đặc biệt là thanh niên. Người chơi đứng trên chiếc đu được làm chắc chắn, đẩy đu lên cao, thể hiện sự khéo léo và dũng cảm.

• Chọi gà:

  Hoạt động này không chỉ mang tính giải trí mà còn thể hiện sự đam mê và kỹ thuật nuôi gà chọi của người dân địa phương. Những chú gà khỏe mạnh, dũng mãnh được mang đến thi đấu, thu hút đông đảo khán giả cổ vũ.

• Cờ người:

  Trò chơi cờ người tái hiện những trận đấu trí căng thẳng trên bàn cờ, nhưng thay vì các quân cờ thông thường, người chơi sẽ đóng vai các quân cờ, di chuyển theo sự chỉ đạo của người cầm trịch.

• Tổ tôm điếm:

  Đây là trò chơi bài dân gian phổ biến, đòi hỏi người chơi có sự tính toán và chiến thuật. Trò chơi này thường thu hút những người lớn tuổi tham gia.

Những hoạt động này không chỉ góp phần làm phong phú thêm nội dung của lễ hội mà còn giúp bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của địa phương, thu hút sự quan tâm và tham gia của du khách thập phương.

Lễ hội Tiên Công, với lịch sử hơn 300 năm, là một nét văn hóa độc đáo của vùng đảo Hà Nam, thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh. Lễ hội được tổ chức hàng năm từ mùng 5 đến mùng 7 tháng Giêng âm lịch tại miếu Tiên Công, nhằm tưởng nhớ công lao của các vị Tiên Công đã khai phá và lập nên vùng đất này.

Với những giá trị văn hóa, lịch sử và tâm linh sâu sắc, Lễ hội Tiên Công đã được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia vào năm 2017. Sự công nhận này không chỉ khẳng định tầm quan trọng của lễ hội trong đời sống văn hóa cộng đồng mà còn góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc.

Hàng năm, lễ hội thu hút hàng vạn du khách thập phương đến tham gia, trải nghiệm và hòa mình vào không khí rộn ràng của các nghi lễ truyền thống cùng nhiều hoạt động văn hóa, thể thao và trò chơi dân gian phong phú. Điều này đã biến Lễ hội Tiên Công trở thành một sản phẩm du lịch độc đáo của thị xã Quảng Yên, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế và du lịch địa phương.

Trong những năm gần đây, Lễ hội Tiên Công tại vùng đảo Hà Nam, thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh, tiếp tục được tổ chức trang trọng và thu hút đông đảo người dân cùng du khách tham gia. Lễ hội diễn ra từ mùng 5 đến mùng 7 tháng Giêng âm lịch hằng năm, với điểm nhấn là nghi thức rước các cụ thượng thọ lên miếu Tiên Công để làm lễ bái tổ.

Năm 2024, lễ hội đánh dấu kỷ niệm 590 năm các Tiên Công khai canh, mở đất vùng đảo Hà Nam (1434 - 2024). Trong dịp này, có trên 100 cụ đạt độ tuổi thượng thọ (80, 90 và 100 tuổi) được con cháu tổ chức rước lên miếu Tiên Công theo nghi lễ truyền thống. Các đoàn rước được tổ chức công phu, trang trọng, thể hiện lòng hiếu thảo và sự tôn kính đối với các bậc cao niên.

Bên cạnh các nghi lễ chính, phần hội còn diễn ra nhiều hoạt động văn hóa và trò chơi dân gian như hát đúm giao duyên, chơi đu, chọi gà, cờ người, tổ tôm điếm, đấu vật, đắp đê... Những hoạt động này không chỉ mang lại không khí vui tươi, sôi động cho lễ hội mà còn góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của địa phương.

Chính quyền thị xã Quảng Yên đã quan tâm, hỗ trợ kinh phí cho các gia đình tổ chức rước thọ, nhằm khuyến khích việc duy trì và phát huy nét đẹp văn hóa này. Cụ thể, mỗi đám rước tập thể được hỗ trợ 50 triệu đồng và mỗi đám rước cá nhân là 25 triệu đồng.

Nhờ sự chung tay của cộng đồng và chính quyền địa phương, Lễ hội Tiên Công ngày càng khẳng định vị thế là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, thu hút sự quan tâm của du khách thập phương và góp phần thúc đẩy phát triển du lịch tại địa phương.

Khi tham gia Lễ hội Tiên Công tại miếu Tiên Công, việc chuẩn bị và thực hiện bài văn khấn đúng nghi thức là rất quan trọng để thể hiện lòng thành kính đối với các vị Tiên Công. Dưới đây là hướng dẫn về văn khấn và các bước thực hiện:

• Chuẩn bị lễ vật:
  • Hương, hoa tươi.
  • Trầu cau têm cánh phượng.
  • Ngũ quả gồm các loại quả theo mùa.
  • Xôi gấc, bánh chưng.
  • Tiền vàng mã.
• Trình tự thực hiện:
  1. Dâng lễ vật lên bàn thờ tại miếu Tiên Công.
  2. Thắp hương và đèn nến.
  3. Đọc bài văn khấn với lòng thành kính.
  4. Cầu nguyện cho gia đình bình an, sức khỏe và thịnh vượng.
  5. Chờ hương tàn, sau đó thu dọn lễ vật và hóa vàng mã.

Bài văn khấn mẫu:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con kính lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.

Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.

Con kính lạy các vị Tiên Công, những người đã có công khai phá, lập nên vùng đất này.

Hôm nay là ngày... tháng... năm... (âm lịch).

Tín chủ con là... (họ tên đầy đủ), ngụ tại... (địa chỉ).

Chúng con thành tâm dâng lễ, kính cẩn thưa rằng: Nhờ ơn các vị Tiên Công đã khai hoang, mở đất, chúng con có được cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Nay đến trước miếu, chúng con cúi xin các ngài phù hộ độ trì cho gia đình được mạnh khỏe, công việc hanh thông, gia đạo bình an.

Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin được chứng giám.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Việc thực hiện đúng nghi thức và bài văn khấn sẽ thể hiện lòng biết ơn sâu sắc và sự tôn kính đối với các vị Tiên Công, đồng thời cầu mong sự phù hộ cho gia đình và bản thân.

Trong Lễ hội Tiên Công, nghi thức rước các cụ thượng thọ là một phần quan trọng, thể hiện sự tôn kính và lòng biết ơn đối với những người cao tuổi. Dưới đây là hướng dẫn về văn khấn và các bước thực hiện:

• Chuẩn bị lễ vật:
  • Hương, hoa tươi.
  • Trầu cau.
  • Ngũ quả.
  • Xôi, chè.
  • Tiền vàng mã.
• Trình tự thực hiện:
  1. Con cháu chuẩn bị võng đào, trang phục truyền thống cho cụ thượng thọ.
  2. Tiến hành rước cụ từ nhà đến miếu Tiên Công.
  3. Dâng lễ vật lên bàn thờ tại miếu.
  4. Thắp hương và đọc bài văn khấn với lòng thành kính.
  5. Cầu nguyện cho cụ thượng thọ sức khỏe, trường thọ và gia đình hạnh phúc.
  6. Chờ hương tàn, sau đó thu dọn lễ vật và hóa vàng mã.

Bài văn khấn mẫu:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con kính lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.

Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.

Con kính lạy các vị Tiên Công, những người đã có công khai phá, lập nên vùng đất này.

Hôm nay là ngày... tháng... năm... (âm lịch).

Tín chủ con là... (họ tên đầy đủ), ngụ tại... (địa chỉ).

Chúng con thành tâm dâng lễ, kính cẩn thưa rằng: Nhờ ơn các vị Tiên Công và tổ tiên, gia đình chúng con có cụ... (họ tên cụ thượng thọ) nay đã... tuổi, được mạnh khỏe, minh mẫn. Chúng con tổ chức lễ rước cụ đến miếu Tiên Công để tạ ơn và cầu mong các ngài tiếp tục phù hộ độ trì cho cụ sống lâu trăm tuổi, con cháu hạnh phúc, gia đình an khang thịnh vượng.

Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin được chứng giám.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Việc thực hiện đúng nghi thức và bài văn khấn sẽ thể hiện lòng hiếu thảo và sự tôn kính đối với các cụ thượng thọ, đồng thời cầu mong sự phù hộ cho gia đình và con cháu.

Trong các dịp lễ hội truyền thống, nghi thức cầu quốc thái dân an được tổ chức nhằm nguyện cầu cho đất nước hòa bình, nhân dân an lành. Dưới đây là hướng dẫn về lễ vật cần chuẩn bị và bài văn khấn thường được sử dụng trong nghi lễ này.

Chuẩn bị lễ vật

• Hương, hoa tươi.
• Trầu cau.
• Ngũ quả.
• Xôi, chè.
• Tiền vàng mã.

Bài văn khấn cầu quốc thái dân an

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con kính lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.

Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.

Con kính lạy các vị Thần linh cai quản trong khu vực này.

Hôm nay là ngày... tháng... năm... (âm lịch).

Tín chủ con là... (họ tên đầy đủ), ngụ tại... (địa chỉ).

Chúng con thành tâm dâng lễ, kính cẩn thưa rằng: Nhờ ơn chư vị Tôn thần, đất nước được thái bình, nhân dân an lạc. Chúng con cúi xin các ngài tiếp tục phù hộ độ trì cho quốc gia hưng thịnh, mưa thuận gió hòa, nhân dân ấm no hạnh phúc.

Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin được chứng giám.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Trong các lễ hội truyền thống, nghi thức cầu mùa màng tươi tốt được tổ chức nhằm nguyện cầu cho nông nghiệp phát triển, mùa màng bội thu và đời sống nhân dân ấm no hạnh phúc. Dưới đây là hướng dẫn về lễ vật cần chuẩn bị và bài văn khấn thường được sử dụng trong nghi lễ này.

Chuẩn bị lễ vật

• Hương, hoa tươi.
• Trầu cau.
• Ngũ quả.
• Xôi, chè.
• Gà luộc.
• Rượu trắng.
• Tiền vàng mã.

Bài văn khấn cầu mùa màng tươi tốt

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con kính lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.

Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.

Con kính lạy các vị Thần linh cai quản trong khu vực này.

Hôm nay là ngày... tháng... năm... (âm lịch).

Tín chủ con là... (họ tên đầy đủ), ngụ tại... (địa chỉ).

Chúng con thành tâm dâng lễ, kính cẩn thưa rằng: Nhờ ơn chư vị Tôn thần, chúng con được hưởng lộc trời, mùa màng tươi tốt, cuộc sống ấm no. Nay chúng con kính cẩn sắm sửa lễ vật, thành tâm kính mời chư vị Tôn thần lai lâm chứng giám, phù hộ độ trì cho mùa màng năm nay được bội thu, cây cối xanh tươi, nhân dân no ấm.

Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin được chứng giám.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Sau khi hoàn thành nghi thức tế lễ tại các đình, đền, miếu, phủ, việc thực hiện lễ tạ là cách thể hiện lòng biết ơn đối với các vị thần linh đã chứng giám và phù hộ. Dưới đây là hướng dẫn về lễ vật cần chuẩn bị và bài văn khấn tạ lễ.

Chuẩn bị lễ vật

• Hương, hoa tươi.
• Trầu cau.
• Trái cây.
• Bánh kẹo.
• Xôi, chè.
• Rượu trắng.
• Tiền vàng mã.

Bài văn khấn tạ lễ

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con kính lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.

Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.

Con kính lạy ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân.

Con kính lạy ngài Bản gia Thổ Địa Long Mạch Tôn thần.

Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Phúc đức Tôn thần.

Con kính lạy các vị Tôn thần cai quản trong khu vực này.

Hôm nay là ngày... tháng... năm... (âm lịch).

Tín chủ con là... (họ tên đầy đủ), ngụ tại... (địa chỉ).

Chúng con thành tâm dâng lễ, tạ ơn chư vị Tôn thần đã chứng giám lòng thành và phù hộ độ trì cho gia đình chúng con được bình an, công việc hanh thông, sức khỏe dồi dào.

Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin được chứng giám.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)