Lễ Lồng Tồng – Hành trình khám phá nét đẹp văn hóa dân tộc Tày

Lễ hội Lồng Tồng, còn được gọi là lễ hội xuống đồng, là một trong những lễ hội truyền thống đặc sắc của người Tày, Nùng và Dao tại vùng núi phía Bắc Việt Nam. Tên gọi "Lồng Tồng" mang ý nghĩa "xuống đồng", phản ánh sự gắn bó mật thiết giữa con người với thiên nhiên và đất trời.

Được tổ chức vào đầu xuân, từ mùng 4 đến ngày 25 tháng Giêng âm lịch, lễ hội là dịp để cộng đồng cầu mong một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và cuộc sống ấm no hạnh phúc. Lễ hội gồm hai phần chính:

• Phần lễ: Diễn ra trang nghiêm với các nghi thức cúng tế trời đất, thần linh và tổ tiên. Lễ vật thường bao gồm xôi ngũ sắc, gà luộc, thịt lợn, hoa quả và rượu, thể hiện lòng thành kính và biết ơn.
• Phần hội: Sôi động với nhiều trò chơi dân gian, biểu diễn văn nghệ và các hoạt động cộng đồng, tạo nên không khí vui tươi, đoàn kết.

Lễ hội Lồng Tồng không chỉ là dịp để người dân thể hiện lòng biết ơn đối với thiên nhiên và tổ tiên, mà còn là cơ hội để bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống, góp phần làm phong phú đời sống tinh thần của cộng đồng.

Phần lễ trong lễ hội Lồng Tồng của người Tày là nghi thức trang nghiêm, thể hiện lòng thành kính và biết ơn đối với trời đất, thần linh và tổ tiên. Đây là phần quan trọng nhằm cầu mong một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và cuộc sống ấm no hạnh phúc.

Trước ngày lễ hội, mỗi gia đình chuẩn bị một mâm cỗ cúng với các lễ vật truyền thống:

• Gà luộc
• Thịt lợn
• Trứng luộc
• Bánh chưng và bánh chưng Tày (bánh trưng dài)
• Bánh dày, bánh khảo, chè lam
• Bánh hình bông hoa nhiều màu sắc
• Hai đôi quả còn làm bằng vải sặc sỡ chứa hạt giống

Trong lễ hội, cộng đồng cũng chuẩn bị một mâm lễ lớn hơn, đầy đủ hơn và được trang trí công phu. Mâm lễ chung này không thể thiếu thủ lợn – một lễ vật quan trọng tượng trưng cho lòng thành kính với thần linh, cầu mong sự phù hộ cho cả cộng đồng.

Nghi thức cúng tế được thực hiện bởi "pú mo" – người có uy tín trong bản làng. Sau khi đọc lời khấn tạ ơn, "pú mo" thực hiện nghi thức cầu mưa bằng cách vẩy nước ra xung quanh, tượng trưng cho trời ban mưa thuận gió hòa.

Phần lễ trong lễ hội Lồng Tồng không chỉ là nghi thức tâm linh mà còn là dịp để cộng đồng thể hiện sự gắn kết, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống quý báu của dân tộc.

Phần hội trong lễ hội Lồng Tồng là dịp để cộng đồng người Tày cùng nhau tham gia các hoạt động vui chơi, giải trí, thể hiện tinh thần đoàn kết và gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc. Sau khi hoàn thành phần lễ trang nghiêm, không khí lễ hội trở nên sôi động với nhiều trò chơi dân gian và hoạt động văn hóa đặc sắc.

Các trò chơi truyền thống thường được tổ chức bao gồm:

• Ném còn: Trò chơi phổ biến, người chơi ném quả còn qua vòng tròn treo trên cột cao, thể hiện sự khéo léo và cầu mong may mắn.
• Kéo co: Hai đội thi đấu thể hiện sức mạnh và tinh thần đồng đội.
• Đánh yến: Trò chơi sử dụng quả cầu và vợt, yêu cầu sự nhanh nhẹn và chính xác.
• Đánh quay: Trò chơi dân gian đòi hỏi kỹ năng và sự khéo léo.
• Thi cày ruộng: Thanh niên thể hiện kỹ năng cày bừa, tôn vinh nghề nông.

Bên cạnh các trò chơi, phần hội còn có các hoạt động văn nghệ như hát then, đàn tính, múa sạp, tạo không khí vui tươi, gắn kết cộng đồng. Đây cũng là dịp để các chàng trai, cô gái gặp gỡ, giao lưu, thể hiện tình cảm qua những câu hát giao duyên.

Phần hội trong lễ hội Lồng Tồng không chỉ mang đến niềm vui, giải trí mà còn góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống, tăng cường tình đoàn kết trong cộng đồng người Tày.

Trong lễ hội Lồng Tồng, trang phục và ẩm thực truyền thống của người Tày không chỉ thể hiện bản sắc văn hóa độc đáo mà còn góp phần tạo nên không khí rộn ràng, đậm đà bản sắc dân tộc.

Trang phục truyền thống:

• Nữ giới: Thường mặc áo dài chẽn màu chàm, cổ tròn, cài khuy bên phải, kết hợp với váy dài và thắt lưng. Đầu đội khăn piêu, tạo nên vẻ đẹp dịu dàng, kín đáo.
• Nam giới: Mặc áo dài xẻ tà, quần ống đứng, đầu đội khăn hoặc mũ truyền thống, thể hiện sự trang nghiêm và lịch lãm.

Ẩm thực truyền thống:

• Xôi ngũ sắc: Món ăn đặc trưng với 5 màu sắc tượng trưng cho ngũ hành, thể hiện sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên.
• Bánh chưng Tày: Bánh chưng dài, gói bằng lá dong, nhân đậu xanh và thịt lợn, biểu tượng cho sự no đủ, sung túc.
• Thắng cố: Món ăn truyền thống được chế biến từ thịt và nội tạng ngựa, bò, kết hợp với các loại gia vị đặc trưng, mang hương vị độc đáo.
• Chè lam, bánh khảo: Những món bánh ngọt truyền thống, thường được dâng lên tổ tiên trong các dịp lễ tết.

Trang phục và ẩm thực trong lễ hội Lồng Tồng không chỉ là biểu hiện của văn hóa truyền thống mà còn là cầu nối giữa các thế hệ, giúp gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa quý báu của dân tộc Tày.

Lễ hội Lồng Tồng, hay còn gọi là lễ hội "xuống đồng", là một trong những lễ hội truyền thống quan trọng của người Tày, mang đậm bản sắc văn hóa và tín ngưỡng nông nghiệp. Lễ hội không chỉ là dịp để cộng đồng bày tỏ lòng biết ơn đối với thần linh, mà còn thể hiện ước vọng về một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và cuộc sống ấm no hạnh phúc.

Phần lễ của Lễ hội Lồng Tồng diễn ra trang nghiêm với các nghi thức cúng tế. Mỗi gia đình chuẩn bị một mâm cỗ cúng gồm gà luộc, thịt lợn, trứng luộc, bánh chưng, bánh khảo, chè lam và các loại bánh truyền thống khác. Đặc biệt, trên mỗi mâm lễ đều có bánh hình bông hoa nhiều màu sắc và đôi quả còn được làm bằng vải sặc sỡ, bên trong chứa hạt giống, biểu trưng cho sự sinh sôi nảy nở.

Người chủ lễ, thường là thầy Tào hoặc thầy Mo (gọi là "pú mo"), đứng trước mâm lễ của bản để khấn tạ ơn trời đất, thần linh đã phù hộ cho dân bản. Sau đó, "pú mo" thực hiện nghi thức cầu mưa bằng cách vẩy nước ra xung quanh, tượng trưng cho trời ban mưa thuận gió hòa. Tiếp theo, "pú mo" rải hạt giống từ các mâm lễ ra khắp bãi đất, người dân gom hạt giống này về, trộn cùng hạt giống nhà mình để gieo trồng, với hi vọng vụ mùa sẽ tươi tốt, cho thu hoạch dồi dào.

Phần hội của lễ hội diễn ra sôi động với nhiều trò chơi dân gian và hoạt động văn hóa đặc sắc như:

• Tung còn: Trò chơi mở đầu lễ hội, thể hiện ước vọng về sự sinh sôi, phát triển. Người chơi sẽ ném quả còn qua vòng tròn trên cột cao, tượng trưng cho sự giao hòa giữa trời và đất.
• Hát then và múa truyền thống: Những bài hát và điệu múa như múa sạp, múa bông, múa xòe được trình diễn để tôn vinh văn hóa người Tày, mang đến không khí vui tươi và gắn kết cộng đồng.
• Đánh trống: Trò chơi quen thuộc của người Tày, trong đó người chơi đánh trống theo nhịp điệu, tạo không khí rộn ràng cho lễ hội. Những người xung quanh sẽ hòa theo nhịp trống bằng các điệu nhảy truyền thống.
• Đua gậy trên sông: Một trò chơi độc đáo đòi hỏi sự dũng cảm và khéo léo. Các thanh niên sẽ đứng trên những cây gậy dài và tìm cách vượt qua dòng sông, ai giữ thăng bằng và đi xa nhất sẽ chiến thắng.

Lễ hội Lồng Tồng không chỉ là dịp để người dân thể hiện lòng thành kính với thần linh mà còn là cơ hội để cộng đồng gắn kết, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống. Việc duy trì và phát triển lễ hội này góp phần làm phong phú thêm bản sắc văn hóa dân tộc và thúc đẩy du lịch văn hóa tại các vùng miền núi phía Bắc Việt Nam.

Trong bối cảnh hiện đại, Lễ hội Lồng Tồng không chỉ giữ vững giá trị truyền thống mà còn được tổ chức với quy mô lớn hơn, thu hút sự quan tâm của cộng đồng và du khách. Nhiều địa phương đã nâng tầm lễ hội lên cấp huyện hoặc tỉnh, nhằm bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, đồng thời thúc đẩy phát triển du lịch và kinh tế địa phương.

Những điểm nổi bật trong lễ hội hiện đại bao gồm:

• Phần lễ: Được tổ chức trang trọng với các nghi thức cúng tế trời đất, thần linh, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Mâm lễ vật thường bao gồm xôi ngũ sắc, gà luộc, thịt lợn, hoa quả và các sản vật địa phương, thể hiện lòng thành kính và biết ơn đối với thiên nhiên và tổ tiên.
• Phần hội: Diễn ra sôi động với nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ và trò chơi dân gian đặc sắc như hát then, đàn tính, múa sạp, ném còn, kéo co, đẩy gậy, thi cày ruộng, thi cấy lúa, thi làm bánh dày, thi dệt vải... Những hoạt động này không chỉ mang lại niềm vui, sự gắn kết cộng đồng mà còn góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống.

Lễ hội Lồng Tồng trong thời hiện đại đã trở thành một sự kiện văn hóa quan trọng, góp phần nâng cao đời sống tinh thần của người dân, thúc đẩy phát triển du lịch và kinh tế địa phương, đồng thời giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày.

Trong lễ hội Lồng Tồng của người Tày, nghi thức cúng trời đất là phần lễ trang trọng và thiêng liêng, thể hiện lòng biết ơn và cầu mong một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Người chủ lễ, thường là thầy Tào hoặc thầy Mo (gọi là “pú mo”), đứng trước mâm lễ của bản để khấn tạ ơn trời đất, thần linh đã phù hộ cho dân bản. Trong khi đó, người dân thắp hương, rót rượu, thành kính dâng lên các vị thần.

Sau khi đọc lời khấn tạ ơn, “pú mo” tiếp tục thực hiện nghi thức cầu mưa tại lễ hội Lồng Tồng. Một người phụ lễ đội chậu nước đứng bên cạnh, những người khác cầm tàu lá cọ, di chuyển từ nơi cúng tế về cuối bãi đất. Khi lời khấn kết thúc, “pú mo” vẩy nước ra xung quanh, tượng trưng cho trời ban mưa thuận gió hòa.

Tiếp theo, “pú mo” rải hạt giống từ các mâm lễ ra khắp bãi đất. Người dân gom hạt giống này về, trộn cùng hạt giống nhà mình để gieo trồng, với hi vọng vụ mùa sẽ tươi tốt, cho thu hoạch dồi dào. Sau đó, đàn ông trong bản đảm nhận việc đi những đường cày đầu tiên, trong khi phụ nữ trổ tài cấy lúa, khởi đầu một mùa vụ mới.

Những nghi thức này không chỉ thể hiện lòng thành kính với trời đất, thần linh mà còn là dịp để cộng đồng gắn kết, cùng nhau hướng tới một năm mới an lành, thịnh vượng.

Trong lễ hội Lồng Tồng, nghi thức khấn tạ ơn tổ tiên và thần linh là phần lễ thiêng liêng, thể hiện lòng biết ơn và cầu mong một năm mới an lành, mùa màng bội thu. Người dân chuẩn bị mâm lễ vật gồm xôi ngũ sắc, gà luộc, bánh chưng, bánh dày, hoa quả và các sản vật địa phương, dâng lên miếu thờ để bày tỏ lòng thành kính.

Người chủ lễ, thường là thầy Tào hoặc thầy Mo, đứng trước mâm lễ để khấn tạ ơn trời đất, thần linh và tổ tiên đã phù hộ cho dân bản. Sau đó, người dân thắp hương, rót rượu, thành kính dâng lên các vị thần, cầu mong một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no hạnh phúc.

Những nghi thức này không chỉ thể hiện lòng thành kính với trời đất, thần linh và tổ tiên mà còn là dịp để cộng đồng gắn kết, cùng nhau hướng tới một năm mới an lành, thịnh vượng.

Trong lễ hội Lồng Tồng của người Tày, nghi thức khấn cầu bình an cho dân làng là phần lễ thiêng liêng, thể hiện lòng biết ơn và cầu mong một năm mới an lành, mùa màng bội thu. Người dân chuẩn bị mâm lễ vật gồm xôi ngũ sắc, gà luộc, bánh chưng, bánh dày, hoa quả và các sản vật địa phương, dâng lên miếu thờ để bày tỏ lòng thành kính.

Người chủ lễ, thường là thầy Tào hoặc thầy Mo, đứng trước mâm lễ để khấn tạ ơn trời đất, thần linh và tổ tiên đã phù hộ cho dân bản. Sau đó, người dân thắp hương, rót rượu, thành kính dâng lên các vị thần, cầu mong một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no hạnh phúc.

Những nghi thức này không chỉ thể hiện lòng thành kính với trời đất, thần linh và tổ tiên mà còn là dịp để cộng đồng gắn kết, cùng nhau hướng tới một năm mới an lành, thịnh vượng.

Trong lễ hội Lồng Tồng của người Tày, nghi thức mở hội và khai mạc lễ hội là phần lễ trang trọng, thể hiện lòng biết ơn và cầu mong một năm mới an lành, mùa màng bội thu. Người dân chuẩn bị mâm lễ vật gồm xôi ngũ sắc, gà luộc, bánh chưng, bánh dày, hoa quả và các sản vật địa phương, dâng lên miếu thờ để bày tỏ lòng thành kính.

Người chủ lễ, thường là thầy Tào hoặc thầy Mo, đứng trước mâm lễ để khấn tạ ơn trời đất, thần linh và tổ tiên đã phù hộ cho dân bản. Sau đó, người dân thắp hương, rót rượu, thành kính dâng lên các vị thần, cầu mong một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no hạnh phúc.

Những nghi thức này không chỉ thể hiện lòng thành kính với trời đất, thần linh và tổ tiên mà còn là dịp để cộng đồng gắn kết, cùng nhau hướng tới một năm mới an lành, thịnh vượng.

Trong lễ hội Lồng Tồng của người Tày, nghi thức cúng lễ vật đầu năm là phần lễ thiêng liêng, thể hiện lòng biết ơn và cầu mong một năm mới an lành, mùa màng bội thu. Người dân chuẩn bị mâm lễ vật gồm xôi ngũ sắc, gà luộc, bánh chưng, bánh dày, hoa quả và các sản vật địa phương, dâng lên miếu thờ để bày tỏ lòng thành kính.

Người chủ lễ, thường là thầy Tào hoặc thầy Mo, đứng trước mâm lễ để khấn tạ ơn trời đất, thần linh và tổ tiên đã phù hộ cho dân bản. Sau đó, người dân thắp hương, rót rượu, thành kính dâng lên các vị thần, cầu mong một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no hạnh phúc.

Những nghi thức này không chỉ thể hiện lòng thành kính với trời đất, thần linh và tổ tiên mà còn là dịp để cộng đồng gắn kết, cùng nhau hướng tới một năm mới an lành, thịnh vượng.