Tô Tượng Phật: Hành Trình Nghệ Thuật và Tâm Linh

Việc tô tượng Phật không chỉ là một hoạt động nghệ thuật mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, giúp con người hướng thiện và tìm kiếm sự bình an trong tâm hồn.

• Biểu tượng của sự giác ngộ và trí tuệ: Tượng Phật đại diện cho sự giác ngộ cao nhất và trí tuệ vượt trội của Phật giáo, nhắc nhở con người về những phẩm chất cao quý như sự tỉnh thức và lòng từ bi.
• Thể hiện lòng tin và sự tôn kính: Việc tô tượng Phật là cách thể hiện lòng tôn kính và sự tín nhiệm vào Phật pháp, góp phần truyền bá và kế thừa các giá trị tâm linh.
• Tạo không gian thanh tịnh và an lành: Tượng Phật mang lại sự bình an và an lành, giúp xua tan căng thẳng và tạo ra một môi trường yên tĩnh trong không gian sống.

Ngoài ra, tô tượng Phật còn là một phương pháp thiền định, giúp người thực hiện tập trung tâm trí và nuôi dưỡng lòng từ bi. Đây là một hành động mang lại nhiều lợi ích cả về tinh thần lẫn nghệ thuật.

Việt Nam sở hữu nhiều loại tượng Phật phong phú, phản ánh đậm nét văn hóa tâm linh và nghệ thuật điêu khắc truyền thống. Dưới đây là một số loại tượng Phật phổ biến thường gặp trong các chùa và không gian thờ tự:

• Tượng Phật Thích Ca Mâu Ni: Thường được đặt ở chính điện, tượng trưng cho sự giác ngộ và trí tuệ. Hình ảnh thường thấy là Phật ngồi kiết già trên tòa sen, tay bắt ấn thiền định.
• Tượng Phật A Di Đà: Đại diện cho sự từ bi và cứu độ, thường đứng trên tòa sen, tay phải duỗi xuống cứu độ chúng sinh, tay trái cầm đài hoa sen.
• Tượng Phật Quan Thế Âm Bồ Tát: Biểu tượng của lòng từ bi, thường được tạo hình với tay phải cầm cành dương liễu, tay trái cầm bình cam lộ, đứng trên đài sen.
• Tượng Phật Di Lặc: Biểu tượng của hạnh phúc và an lạc, thường được thể hiện với nụ cười hiền hậu và bụng lớn, tượng trưng cho sự bao dung.
• Tượng Phật Dược Sư: Đại diện cho sự chữa lành và sức khỏe, thường cầm bình thuốc hoặc cây thuốc trong tay.

Bên cạnh đó, Việt Nam còn nổi bật với một số tượng Phật lớn và độc đáo như:

Những tượng Phật này không chỉ là biểu tượng tôn giáo mà còn là điểm đến thu hút du khách, góp phần gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa tâm linh của dân tộc.

Việc tô tượng Phật là một nghệ thuật tinh tế, kết hợp giữa tâm linh và kỹ thuật điêu luyện. Dưới đây là các chất liệu phổ biến và kỹ thuật thường được sử dụng trong quá trình này:

Chất liệu phổ biến

• Gỗ: Thường sử dụng các loại gỗ như mít, lim, xá xị, mang lại vẻ đẹp tự nhiên và độ bền cao.
• Đá: Đá cẩm thạch, đá trắng, đá đen được ưa chuộng vì độ bền và vẻ đẹp trang nhã.
• Đồng: Chất liệu truyền thống, tạo nên những bức tượng có giá trị nghệ thuật và lịch sử.
• Composite: Vật liệu hiện đại, nhẹ, dễ tạo hình và có độ bền cao.
• Thạch cao: Dễ chế tác, thích hợp cho việc tạo mẫu và tượng nhỏ.
• Lưu ly: Mang lại vẻ đẹp lung linh, thường dùng trong các tượng có tính trang trí cao.

Kỹ thuật tô tượng

1. Chuẩn bị bề mặt: Làm sạch và xử lý bề mặt tượng để đảm bảo độ bám dính của sơn.
2. Sơn lót: Áp dụng lớp sơn lót để tạo nền cho các lớp sơn tiếp theo.
3. Sơn màu: Sử dụng sơn acrylic hoặc sơn dầu để tô màu, tạo nên vẻ đẹp sống động cho tượng.
4. Thếp vàng: Kỹ thuật truyền thống, sử dụng lá vàng để phủ lên tượng, tạo vẻ sang trọng và linh thiêng.
5. Phủ bảo vệ: Áp dụng lớp phủ bảo vệ để giữ gìn màu sắc và độ bền của tượng theo thời gian.

Việc lựa chọn chất liệu và kỹ thuật phù hợp không chỉ giúp tạo nên những bức tượng Phật đẹp mắt mà còn thể hiện sự tôn kính và tâm huyết của người nghệ nhân đối với nghệ thuật và tín ngưỡng.

Việt Nam là quốc gia có truyền thống Phật giáo lâu đời, với nhiều công trình tượng Phật đồ sộ và độc đáo. Dưới đây là một số tượng Phật nổi bật, thể hiện sự kết hợp giữa nghệ thuật và tâm linh:

Những tượng Phật này không chỉ là biểu tượng tôn giáo mà còn là điểm đến thu hút du khách, góp phần gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa tâm linh của dân tộc.

Tượng Phật không chỉ là biểu tượng tôn giáo mà còn được ứng dụng rộng rãi trong đời sống hiện đại, mang lại nhiều giá trị về tâm linh, nghệ thuật và phong thủy.

1. Trang trí và phong thủy trong không gian sống

• Tạo điểm nhấn thẩm mỹ: Tượng Phật được sử dụng như một vật trang trí tinh tế, tạo điểm nhấn cho không gian sống.
• Thu hút năng lượng tích cực: Theo phong thủy, tượng Phật giúp cân bằng năng lượng, mang lại sự bình an và may mắn cho gia chủ.

2. Thờ cúng và thực hành tâm linh tại gia

• Thiết lập không gian thờ cúng: Nhiều gia đình đặt tượng Phật tại gia để tạo không gian thờ cúng trang nghiêm.
• Thực hành thiền định: Sự hiện diện của tượng Phật hỗ trợ việc thiền định, giúp tâm trí an lạc và tập trung hơn.

3. Biểu tượng văn hóa và nghệ thuật

• Truyền tải giá trị văn hóa: Tượng Phật thể hiện nét đẹp văn hóa và nghệ thuật truyền thống, được trưng bày trong các triển lãm và bảo tàng.
• Gợi cảm hứng sáng tạo: Hình ảnh tượng Phật là nguồn cảm hứng cho nhiều nghệ sĩ trong việc sáng tác các tác phẩm nghệ thuật.

4. Giáo dục và truyền thông

• Giáo dục đạo đức: Tượng Phật được sử dụng trong giảng dạy để truyền đạt các giá trị đạo đức và nhân văn.
• Truyền thông tích cực: Hình ảnh tượng Phật xuất hiện trong các phương tiện truyền thông như sách, phim ảnh, giúp lan tỏa thông điệp tích cực đến cộng đồng.

Việc ứng dụng tượng Phật trong đời sống hiện đại không chỉ giúp con người kết nối với tâm linh mà còn góp phần làm phong phú thêm đời sống văn hóa và tinh thần.

Việc tô tượng Phật không chỉ là một hoạt động nghệ thuật mà còn là cách để thể hiện lòng thành kính và tôn trọng đối với Phật pháp. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết dành cho người mới bắt đầu:

1. Chuẩn bị dụng cụ và chất liệu

• Tượng mẫu: Chọn tượng thạch cao hoặc gốm sứ đã được làm sạch và sẵn sàng để tô.
• Sơn màu: Sử dụng sơn acrylic hoặc sơn dầu, phù hợp với chất liệu tượng.
• Cọ vẽ: Chuẩn bị các loại cọ với kích thước khác nhau để tô các chi tiết lớn và nhỏ.
• Khăn lau: Dùng để lau sạch bề mặt tượng trước khi tô.
• Khay xoay: Giúp dễ dàng xoay tượng khi tô, đảm bảo độ đều màu.

2. Các bước tô tượng

1. Vệ sinh bề mặt tượng: Dùng khăn lau sạch bụi bẩn và dầu mỡ trên bề mặt tượng.
2. Phủ lớp sơn nền: Tô một lớp sơn nền mỏng lên toàn bộ tượng để tạo độ bám cho các lớp sơn sau.
3. Tô màu chi tiết: Bắt đầu tô từ các chi tiết lớn như áo, thân tượng, sau đó đến các chi tiết nhỏ như mắt, miệng, tay.
4. Thêm lớp hoàn thiện: Sau khi tô xong, có thể phủ một lớp sơn bóng để bảo vệ và tạo độ sáng cho tượng.
5. Để khô: Đặt tượng ở nơi thoáng mát để sơn khô hoàn toàn trước khi trưng bày.

3. Lưu ý khi tô tượng

• Chọn màu sắc phù hợp với tượng và ý nghĩa tâm linh của từng vị Phật.
• Tô màu đều tay, tránh để lại vết cọ hoặc chỗ màu quá đậm hoặc nhạt.
• Để tượng khô tự nhiên, tránh dùng nhiệt độ cao để làm khô nhanh.
• Thực hành thường xuyên để nâng cao kỹ năng và tạo ra những bức tượng đẹp mắt.

Hy vọng với hướng dẫn trên, bạn sẽ có thể tạo ra những bức tượng Phật đẹp, thể hiện lòng thành kính và sự tôn trọng đối với Phật pháp.

Hoạt động tô tượng Phật không chỉ là một hoạt động nghệ thuật mà còn mang đậm giá trị tâm linh và truyền thống trong cộng đồng. Từ những lớp học tô tượng Phật cho đến các hoạt động cộng đồng, việc tô tượng đã trở thành một phương tiện để kết nối mọi người với nhau, thể hiện lòng tôn kính đối với Đức Phật và văn hóa Phật giáo.

1. Tô tượng Phật trong các lễ hội và sự kiện tâm linh

Trong các dịp lễ hội Phật giáo lớn như lễ Phật Đản, lễ Vu Lan, nhiều ngôi chùa và các tổ chức cộng đồng tổ chức hoạt động tô tượng Phật. Đây là cơ hội để các Phật tử tham gia vào các hoạt động tâm linh và nghệ thuật, qua đó thể hiện lòng thành kính và cầu nguyện bình an cho gia đình và xã hội.

2. Tô tượng Phật như một phương tiện giáo dục và truyền thụ văn hóa

Việc tô tượng Phật còn được coi là một hình thức giáo dục cho thế hệ trẻ về đạo lý, sự kính trọng và hiểu biết sâu sắc về Phật giáo. Những lớp học tô tượng thường được tổ chức tại các trường học, chùa chiền, hay các trung tâm văn hóa, giúp học sinh, sinh viên không chỉ học về nghệ thuật mà còn rèn luyện sự kiên nhẫn và tôn trọng đối với các giá trị văn hóa truyền thống.

3. Tạo không gian sinh hoạt cộng đồng

Tô tượng Phật cũng là hoạt động được nhiều nhóm cộng đồng tổ chức. Tại các làng nghề, trung tâm văn hóa, hay các khu vực ngoại thành, những buổi tô tượng Phật được tổ chức để tạo không gian giao lưu, học hỏi, đồng thời thúc đẩy tình đoàn kết trong cộng đồng. Những hoạt động này không chỉ mang lại niềm vui mà còn giúp bảo tồn những giá trị văn hóa đặc trưng của dân tộc.

4. Tô tượng Phật như một phương thức thư giãn và giảm stress

Với tính chất tĩnh lặng và tỉ mỉ, việc tô tượng Phật mang đến một không gian thư giãn, giúp người tham gia giảm bớt căng thẳng, lo âu. Đây cũng là một phương pháp tuyệt vời để tìm lại sự bình yên trong tâm hồn và học cách kiên nhẫn, tập trung vào từng chi tiết nhỏ trong cuộc sống.

5. Đóng góp cho hoạt động từ thiện

Ngoài những giá trị tâm linh và văn hóa, nhiều hoạt động tô tượng Phật còn được tổ chức với mục đích gây quỹ từ thiện. Các bức tượng Phật sau khi hoàn thành sẽ được bán hoặc đấu giá để hỗ trợ các hoạt động cộng đồng như xây dựng chùa, giúp đỡ trẻ em nghèo, hoặc hỗ trợ người nghèo khổ trong xã hội.

Với những ý nghĩa sâu sắc và giá trị nhân văn, hoạt động tô tượng Phật đã và đang phát triển mạnh mẽ trong cộng đồng, không chỉ là một hình thức nghệ thuật mà còn là một phương tiện để gắn kết mọi người lại gần nhau hơn trong sự tôn kính, hòa bình và lòng từ bi.

Trước khi bắt đầu tô tượng Phật, người tham gia thường thực hiện một bài văn khấn để thể hiện lòng thành kính, cầu nguyện cho sự an lành và thịnh vượng. Văn khấn không chỉ là một nghi thức tâm linh mà còn là cách để kết nối người tô tượng với Đức Phật, xin Phật gia hộ cho công việc được hoàn thành tốt đẹp, tôn kính và mang lại phúc lộc cho gia đình.

1. Ý nghĩa của việc văn khấn trước khi tô tượng Phật

Văn khấn trước khi tô tượng Phật giúp tạo nên không gian trang nghiêm, thể hiện sự tôn trọng đối với Đức Phật và các giá trị tâm linh. Đây cũng là dịp để người tham gia thể hiện lòng thành kính, mong muốn sự bình an, may mắn, và sự siêu độ cho mọi người trong gia đình.

2. Nội dung bài văn khấn

Bài văn khấn thường có nội dung ngắn gọn, diễn đạt những lời cầu xin đối với Đức Phật. Dưới đây là một mẫu văn khấn đơn giản trước khi bắt đầu tô tượng Phật:

Nam mô A Di Đà Phật! Con kính lạy Đức Phật, các chư Bồ Tát và các vị thần linh. Hôm nay, con xin phép được bắt đầu tô tượng Phật để thể hiện lòng thành kính, cầu mong Đức Phật gia hộ cho gia đình con được bình an, hạnh phúc và thịnh vượng. Xin cho con sức khỏe, trí tuệ, và sự may mắn trong cuộc sống. Nguyện cầu mọi sự tốt đẹp đến với mọi người và gia đình con. Nam mô A Di Đà Phật!

3. Thời điểm và cách thức khấn

Văn khấn nên được thực hiện trước khi bắt đầu công việc tô tượng, tạo nên không khí trang nghiêm và thành kính. Thời điểm khấn có thể là buổi sáng sớm, khi mọi người đang có tâm trạng tĩnh lặng, hoặc trong không gian yên bình để dễ dàng tập trung vào những lời cầu nguyện.

4. Lời khuyên khi thực hiện văn khấn

• Trước khi khấn, hãy chuẩn bị không gian sạch sẽ và thoáng đãng, đảm bảo sự tôn nghiêm cho quá trình tô tượng.
• Hãy khấn với lòng thành, không vội vàng, và hãy tập trung vào từng lời cầu nguyện để thể hiện sự kính trọng.
• Thực hiện nghi thức khấn với tâm trạng bình yên, không có phiền muộn hay lo âu trong lòng.

Với những lời cầu nguyện chân thành, hy vọng công việc tô tượng Phật sẽ được suôn sẻ và mang lại nhiều phước lành cho người tham gia.

Trong quá trình tô tượng Phật, việc thực hiện văn khấn không chỉ thể hiện lòng thành kính mà còn giúp tạo ra không khí trang nghiêm, tập trung và thanh tịnh. Dưới đây là một bài văn khấn mẫu mà người tham gia có thể sử dụng khi bắt đầu công việc tô tượng:

Nam mô A Di Đà Phật! Con kính lạy chư Phật mười phương, chư Bồ Tát, chư Hiền Thánh Tăng. Hôm nay, ngày... tháng... năm..., con xin phép được bắt đầu tô tượng Phật Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni tại gia. Xin chư Phật gia hộ cho công việc được thuận lợi, tượng Phật được hoàn thiện một cách trang nghiêm và đẹp đẽ. Xin cho con có đủ tâm lực, trí lực và kiên nhẫn để hoàn thành công việc này, đồng thời nguyện cầu cho gia đình con được bình an, hạnh phúc, mọi sự như ý. Nam mô A Di Đà Phật!

Việc đọc văn khấn trong quá trình tô tượng giúp người tham gia duy trì tâm thanh tịnh, tránh sự phân tâm và tạo ra không gian thiêng liêng để công việc được diễn ra thuận lợi. Đồng thời, đây cũng là dịp để thể hiện lòng thành kính đối với Đức Phật và các giá trị tâm linh trong Phật giáo.

Hoàn thành việc tô tượng Phật là một hành động thiêng liêng, thể hiện lòng thành kính và sự tôn trọng đối với Đức Phật. Sau khi hoàn thành tượng, việc thực hiện một bài văn khấn là cách để bày tỏ lòng biết ơn và cầu nguyện cho sự an lành, bình an cho gia đình và cộng đồng. Dưới đây là mẫu văn khấn khi hoàn thành tượng Phật:

Nam mô A Di Đà Phật! Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương. Con kính lạy Đức Địa Tạng Vương Bồ Tát, Đức Mục Kiền Liên Tôn Giả. Hôm nay là ngày... tháng... năm... Tín chủ con là... Ngụ tại... Sau thời gian tô vẽ, con đã hoàn thành việc tô tượng Phật Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni tại gia. Xin chư Phật, chư Bồ Tát chứng minh và gia hộ cho công việc được thuận lợi, tượng Phật được hoàn thiện một cách trang nghiêm và đẹp đẽ. Xin cho con có đủ tâm lực, trí lực và kiên nhẫn để duy trì và phát huy công đức, đồng thời nguyện cầu cho gia đình con được bình an, hạnh phúc, mọi sự như ý. Nam mô A Di Đà Phật!

Việc đọc văn khấn khi hoàn thành tượng Phật không chỉ là nghi thức tâm linh mà còn là dịp để người tham gia thể hiện lòng thành kính, cầu nguyện cho sự bình an, may mắn và sự siêu độ cho mọi người trong gia đình. Đồng thời, đây cũng là cơ hội để người tham gia thể hiện lòng biết ơn đối với Đức Phật và các giá trị tâm linh trong Phật giáo.

Việc an vị tượng Phật tại gia là một nghi thức quan trọng, thể hiện lòng thành kính và nguyện cầu sự bình an cho gia đình. Dưới đây là mẫu văn khấn an vị tượng Phật tại gia mà bạn có thể tham khảo:

Nam mô A Di Đà Phật! Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương. Con kính lạy Đức Địa Tạng Vương Bồ Tát, Đức Mục Kiền Liên Tôn Giả. Hôm nay là ngày... tháng... năm... Tín chủ con là... Ngụ tại... Sau thời gian chuẩn bị, con đã hoàn thành việc an vị tượng Phật Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni tại gia. Xin chư Phật, chư Bồ Tát chứng minh và gia hộ cho tượng Phật được an tọa trang nghiêm, gia đình con được bình an, hạnh phúc, mọi sự như ý. Xin cho con có đủ tâm lực, trí lực và kiên nhẫn để duy trì và phát huy công đức, đồng thời nguyện cầu cho gia đình con được bình an, hạnh phúc, mọi sự như ý. Nam mô A Di Đà Phật!

Việc đọc văn khấn an vị tượng Phật tại gia không chỉ là nghi thức tâm linh mà còn là dịp để người tham gia thể hiện lòng thành kính, cầu nguyện cho sự bình an, may mắn và sự siêu độ cho mọi người trong gia đình. Đồng thời, đây cũng là cơ hội để người tham gia thể hiện lòng biết ơn đối với Đức Phật và các giá trị tâm linh trong Phật giáo.

Việc nhập linh và khai quang tượng Phật là nghi thức quan trọng trong Phật giáo, giúp tượng Phật trở nên linh thiêng và có khả năng phù hộ cho gia chủ. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về nghi thức này:

1. Ý nghĩa của lễ nhập linh và khai quang

Lễ nhập linh và khai quang tượng Phật nhằm mục đích:

• Chuyển hóa tượng từ vật phẩm thông thường thành linh thiêng, có khả năng gia trì cho gia chủ.
• Thể hiện lòng thành kính và sự tôn trọng đối với Đức Phật.
• Thiết lập mối liên kết giữa gia chủ và các vị Phật, Bồ Tát.

2. Chuẩn bị trước lễ nhập linh và khai quang

Trước khi tiến hành nghi lễ, cần chuẩn bị:

• Tượng Phật: Đảm bảo tượng sạch sẽ, không bị trầy xước.
• Không gian thờ cúng: Sắp xếp bàn thờ trang nghiêm, sạch sẽ.
• Vật phẩm dâng cúng: Hoa, quả, đèn, hương, nước trong, cơm chay (lục cúng).
• Người thực hiện nghi lễ: Nên mời các thầy có kinh nghiệm hoặc tự thực hiện với tâm thành kính.

3. Quy trình thực hiện nghi lễ

Nghi lễ bao gồm các bước sau:

1. Chuẩn bị: Lau chùi tượng Phật bằng khăn trắng, đặt tượng lên bàn thờ.
2. Đọc văn khấn: Đọc bài văn khấn nhập linh và khai quang để mời linh hồn Phật vào tượng.
3. Khai quang: Dùng cọ hoặc chuông nhẹ nhàng chạm vào mắt tượng, đồng thời trì tụng chú.
4. Hoàn thiện: Dâng hương, hoa, quả và cầu nguyện cho gia đình được bình an.

4. Mẫu văn khấn nhập linh và khai quang

Nam mô A Di Đà Phật!

Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.

Con kính lạy Đức Địa Tạng Vương Bồ Tát, Đức Mục Kiền Liên Tôn Giả.

Hôm nay là ngày... tháng... năm...

Tín chủ con là... Ngụ tại...

Sau khi thỉnh tượng Phật về, con thành tâm thực hiện nghi lễ nhập linh và khai quang để tượng Phật trở nên linh thiêng, phù hộ cho gia đình con được bình an, hạnh phúc, mọi sự như ý.

Nam mô A Di Đà Phật!

Việc thực hiện nghi lễ nhập linh và khai quang tượng Phật không chỉ giúp tượng trở nên linh thiêng mà còn thể hiện lòng thành kính và sự tôn trọng đối với Đức Phật. Đây là bước quan trọng trong việc thờ cúng Phật tại gia, mang lại sự bình an và may mắn cho gia đình.

Trong các buổi tô tượng Phật tập thể, việc tụng niệm và cầu nguyện là một phần quan trọng, giúp tạo không khí trang nghiêm và kết nối tâm linh giữa các Phật tử. Dưới đây là mẫu văn khấn cầu nguyện được sử dụng trong các buổi tô tượng tập thể:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy) Con kính lạy mười phương chư Phật, chư Phật mười phương. Con kính lạy chư vị Bồ Tát, chư vị Thánh Hiền. Con kính lạy chư vị Tăng Ni, chư vị Pháp sư. Hôm nay, ngày... tháng... năm..., tín chủ chúng con là... ngụ tại... cùng các Phật tử tham gia buổi tô tượng Phật tập thể tại chùa... Chúng con thành tâm cầu nguyện: - Xin chư Phật gia hộ cho chúng con sức khỏe, trí tuệ, và lòng từ bi để hoàn thành công việc tô tượng này. - Xin cho công việc tô tượng được viên mãn, tượng Phật được hoàn thiện đẹp đẽ, trang nghiêm. - Xin cho buổi tô tượng diễn ra trong không khí hòa hợp, an lành, và mang lại lợi ích cho tất cả chúng sinh. Chúng con thành tâm cầu nguyện, nguyện đem công đức này hồi hướng cho: - Tổ tiên, ông bà, cha mẹ, và tất cả chúng sinh trong mười phương. - Quốc thái dân an, thế giới hòa bình, chúng sinh an lạc. Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy)

Việc tụng niệm này không chỉ giúp tăng cường sự tập trung và thành tâm trong quá trình tô tượng, mà còn thể hiện lòng kính trọng đối với Phật pháp và cộng đồng. Tùy theo truyền thống của từng chùa hoặc nhóm Phật tử, văn khấn có thể được điều chỉnh cho phù hợp.