Cách ngắt nhịp trong thơ: Cơ sở ngôn ngữ học và hiện đại

Trong việc ngắt nhịp của thơ, đã có rất nhiều công trình nghiên cứu được thực hiện. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, việc ngắt nhịp thơ dựa trên cảm tính hoặc thói quen mà không có quy tắc cụ thể. Nhưng để ngắt nhịp thơ một cách chính xác và khoa học, chúng ta cần dựa vào cơ sở có tính khoa học. Dựa trên cơ sở ngôn ngữ học, chúng ta có thể ngắt nhịp thơ theo các cách sau đây:

Ngắt nhịp dựa vào dấu hiệu trên bề mặt hình thức của câu thơ

Có thể ngắt nhịp dựa vào các dấu câu như dấu chấm, dấu phẩy, dấu hai chấm, dấu chấm cảm, dấu gạch ngang và nhiều dấu khác.

Bạn đang xem: Cách ngắt nhịp trong thơ: Cơ sở ngôn ngữ học và hiện đại

Ví dụ:

• “Ngủ đi anh, ngủ đi em” (Nguyễn Duy, Lời ru đồng đội)
• “Hỏi quê? Rằng mộng ban đầu xót xa” (Bùi Giáng)
• “Cái vành tang trắng. Hàng mi” (Vũ Xuân Hoát, Cảm giác)
• “Giả từ nhé! Nỗi chán chờng lạnh tanh” (Trần Lê Văn, Một cuộc vào đời)
• “Thời thờng nhắc: ‘Chị bây bây giờ ra sao'” (Nguyễn Bính, Lỡ bước sang ngang)
• “Dòng đời – con nước vèo qua” (Trần Mạnh Hảo, Trái tim mác cạn)
• “Lắng nghe… như biển rì rầm” (Tố Hữu, Đường vào)

Ngắt nhịp dựa vào ngữ nghĩa của cú đoạn hoặc ngữ đoạn trong câu thơ

Có thể ngắt nhịp dựa vào sự kết hợp giữa các từ tạo thành ngữ danh từ, động từ, tính từ; hoặc dựa vào cấu trúc chủ-vị hoặc đề-thuyết. Mỗi nhịp sẽ tương đương với một cú đoạn hoặc ngữ đoạn.

Ví dụ:

• “Nửa ma, nửa nắng, nửa chiều, nửa mai” (Nguyễn Ngọc Ánh, Nửa)
• “Đáy giang, lới quét, sóng chờm” (Nguyễn Duy, Lời ru con cò biển)
• “Thành em, thành bạn, thành tôi bây giờ” (Đỗ Huy Chí, Nhịp cầu trẻ con)

Ngắt nhịp dựa vào các vế của câu so sánh

Có thể ngắt nhịp dựa vào một vế của câu so sánh, vì nhịp thơ sẽ tương đương với vế của câu so sánh đó.

Ví dụ:

• “Cầu cong như chiếc lợc ngà” (Nguyễn Bính, Vài nét Huế)
• “Chiều buồn như mối sầu chung” (Hồ Dzếch, Mùa thu năm ngoái)
• “Tóc cha tôi bạc như màu trời xanh” (Nguyễn Bính, Chuyện tiếng sáo diều)
• “Thấm vào viên sỏi hay cha thấm vào” (Thạch Quỳ, Lời nghìn năm)

Ngoài ra, trong một số trường hợp, câu thơ có phần đảo ngữ sẽ đánh dấu bằng một nhịp và được sắp xếp vào nhịp đầu tiên. Các yếu tố còn lại trong câu thơ sẽ được ngắt nhịp theo những cách khác nhau tùy thuộc vào ý nghệ thuật của tác giả.

Trong thơ lục bát hiện đại, ngắt nhịp vẫn tuân theo nguyên tắc cơ bản của thơ lục bát truyền thống. Tuy nhiên, tỷ lệ ngắt nhịp không theo lục bát truyền thống chiếm số lượng lớn, đó chính là sự sáng tạo và cách tân của các nhà thơ hiện đại. Để làm rõ vấn đề này, việc chọn mẫu phân tích đóng vai trò quan trọng. Mẫu phân tích phải đủ số lượng và chất lượng để thuận lợi cho việc định lượng và định tính yếu tố nhịp trong thơ lục bát hiện đại.

Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi đã chọn năm tác giả lục bát hiện đại là Nguyễn Bính, Huy Cận, Tố Hữu, Nguyễn Duy, và Đồng Đức Bốn để khảo sát cách tổ chức nhịp trong thơ lục bát Việt Nam hiện đại. Ngoài ra, chúng tôi còn mở rộng đối tượng khảo sát ở một số nhà thơ trẻ khác để phác họa bức tranh nhịp điệu trong thơ lục bát hiện đại. Trong quá trình miêu tả, chúng tôi thường đối chiếu với Truyện Kiều và ca dao để làm nổi bật tính đa dạng và độc đáo của nhịp điệu trong thơ lục bát hiện đại.

Trong kết luận, thơ lục bát hiện đại đã đóng góp rất lớn cho thơ ca Việt Nam hiện đại, đặc biệt là về ngôn ngữ thơ. Tiếp cận thơ từ góc độ ngôn ngữ là việc khám phá các quan hệ nội tại và ngoại tại của chất liệu thơ. Cách tiếp cận này không chỉ chỉ ra sự đa dạng của ngữ âm mà còn giải thích nguyên nhân và hiệu quả biểu đạt của các yếu tố đó. Yếu tố nhịp trong thơ lục bát là quan trọng nhất trong ba yếu tố cấu thành nhạc điệu của thơ. Lục bát là hình thức thơ đã phát triển sự kết hợp giữa ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam, và cần phải nghiên cứu một cách đầy đủ để tôn vinh vẻ đẹp của nó, đặc biệt là vẻ đẹp của nhịp điệu.

Nguồn: https://izumi.edu.vn/
Danh mục: Kiến thức chung