Hợp chất hữu cơ là những hợp chất chứa cacbon, ngoại trừ CO, CO2, muối cacbonat, xianua, cacbua, … Việc biết số liên kết pi và số vòng có trong một hợp chất sẽ giúp chúng ta giải những bài toán về hóa học hữu cơ một cách nhanh chóng. Để xác định số liên kết pi và vòng của một hợp chất, chúng ta sẽ tính độ bất bão hòa của hợp chất đó. Hãy cùng xem cách tính độ bất bão hòa của hợp chất hữu cơ và giải những dạng bài tập liên quan chi tiết nhất.
Công thức tính độ bất bão hòa hợp chất hữu cơ
Xét hợp chất có công thức: CxHyOzNtXr (X là halogen). Độ bất bão hòa của hợp chất này được tính theo công thức sau:
Bạn đang xem: Cách tính độ bất bão hòa hợp chất hữu cơ và giải các dạng bài tập về nó
Độ bất bão hòa = k = 2x - y + t - r + 2
Những điều cần lưu ý
-
Công thức tính độ bất bão hòa chỉ áp dụng cho hợp chất có cộng hóa trị.
-
Các nguyên tử hóa trị II như oxi, lưu huỳnh không ảnh hưởng tới độ bất bão hòa.
-
Dưới đây là một số dạng/công thức thường gặp:
- CnH2n+2 (chỉ chứa nối đơn, mạch hở)
- CnH2n (có 1 nối đôi, mạch hở hoặc vòng no)
- CnH2n-2 (có 1 nối ba, mạch hở hoặc 2 nối đôi, mạch hở hoặc 1 nối đôi 1 vòng …)
- CnH2n-6 (chứa vòng benzen …)
- CxHyO (dạng R-OH; R-O -R’; R-CHO, R-CO-R’)
- CxHyO2 (dạng R-COOH, R-COO -R’, HO-R-CHO…)
- CxHyN (dạng R-NH2; R1-NH-R2,…)
Bài tập minh họa
Câu 1:
Công thức CxHyOzNt có độ bất bão hòa là:
A. (2x – y + t + 2)/2
B. (2x – y + t + 2)
C. (2x – y – t + 2)/2
D. (2x – y + z + t + 2)/2
Hướng dẫn
Để tính độ bất bão hòa, ta áp dụng công thức: k = 2x – y + t + 2
Đáp án: A
Câu 2:
Vitamin A có công thức phân tử là C20H30O, có chứa 1 vòng 6 cạnh và không có liên kết ba. Số liên kết đôi trong phân tử vitamin A là:
A. 7.
B. 6.
C. 5.
D. 4.
Hướng dẫn
Độ bất bão hòa của vitamin A là: k = 2*20 – 30 + 2 = 6
Với số liên kết đôi v = 1, ta có π = k – v = 6 – 1 = 5
Đáp án: C
Câu 3:
Chất nào sau đây có số liên kết π nhiều nhất (mạch hở)?
A. C3H9N.
B. C2H5N.
C. C4H8O3.
D. C3H4O4.
Hướng dẫn
Do các chất đều là mạch hở, nên số liên kết π (pi) bằng độ bất bão hòa k.
A. π = k = (23 + 2 + 1 – 9) / 2 = 0.
B. π = k = (22 + 2 + 1 – 5) / 2 = 1.
C. π = k = (24 + 2 – 8) / 2 = 1.
D. π = k = (23 + 2 – 4) / 2 = 2.
Ta thấy C3H4O4 chứa nhiều liên kết π nhất.
Đáp án: D
Các bạn có thể xem thêm các công thức hóa học lớp 11 và các bài tập khác tại Izumi.Edu.VN.
Nguồn: https://izumi.edu.vn/
Danh mục: Công thức
