Cành Phan – Biểu Tượng Trang Nghiêm và Thiêng Liêng Trong Đám Tang

Trong quá trình tổ chức tang lễ, cành phan đóng vai trò vô cùng quan trọng trong văn hóa Việt Nam. Ý nghĩa của nó tuy không được tôn giáo nào cũng sử dụng, nhưng để hiểu rõ hơn về cành phan và nguồn gốc của nó, hãy cùng tìm hiểu qua bài viết này.

Cành Phan – Biểu Tượng Quan Trọng Trong Phật Giáo

Cành phan, hay còn được gọi là cây phướn, tràng phan, hoặc cờ phan, đó là một pháp khí quan trọng trong phật giáo. Theo Từ điển Phật học Huệ Quang, từ “Phan” được sử dụng chung để chỉ các loại cờ xí. Trong phật giáo, cành phan được sử dụng để hiển thị uy đức hàng ma của các vị Phật và Bồ-tát.

Bạn đang xem: Cành Phan – Biểu Tượng Trang Nghiêm và Thiêng Liêng Trong Đám Tang

Theo kinh Quán đảnh, cành phan có hình dạng cơ bản gồm đầu phan hình tam giác, thân phan hình chữ nhật dài và phần dưới tua gọi là chân phan. Cành phan được làm từ nhiều loại vật liệu như gấm, lụa, sa-tanh, đồng dát mỏng, ngọc báu, gỗ…

Về màu sắc, có nhiều loại cành phan khác nhau như trắng, đỏ, vàng, xanh, vàng nhạt, hồng. Mật giáo thường sử dụng cành phan với 5 màu: xanh, vàng, đỏ, trắng, đen, phối hợp với ngũ hành và ngũ tạng trong thân thể.

Ngoài ra, còn có cành phan với 8 màu, 9 màu, và phan tạp sắc. Các loại cành phan này thường được sử dụng để biểu thị các khía cạnh khác nhau của đạo giáo và thể hiện sự tượng trưng và linh thiêng trong các nghi lễ và cúng tế.

Cành phan không chỉ là một pháp khí quan trọng trong phật giáo mà còn mang ý nghĩa tôn kính và tưởng nhớ đến các vị Thầy, Phật, và Bồ-tát.

Cành Phan – Ý Nghĩa Trong Đám Tang

Trong lễ tang, một cành phan sẽ được treo ở bàn thờ bên cạnh di ảnh của người đã mất, trên phan này sẽ có vẽ hình con quạ màu đen. Phần này sẽ di chuyển theo quan tài khi thực hiện nghi thức di quan và hạ huyệt, nhằm tiễn đưa linh hồn đi vào nơi an nghỉ cuối cùng.

Ngoài ra, cành phan lớn hơn sẽ được treo thật cao ở ngoài cổng nhà để cáo thị cho vong linh, người sống biết gia đình có người đã mất. Cành phan này thường mang ý nghĩa tôn kính và thông báo cho mọi người biết về sự ra đi của người thân.

Đến thời điểm nghi thức cúng cháo cho vong linh, cô hồn kết thúc hoặc cúng cho người bên ngoài, cành phan lớn này sẽ được hạ xuống. Người ta còn cho rằng, cành phan này có thể giúp cho trẻ con ăn ngon, dễ ngủ, không bị quấy lúc nữa đêm vì đã được Phật hộ trì nhưng chỉ nên dùng cho người ngoài chứ không dùng cho con cháu trong nhà.

Các Loại Phan Trên Chùa

Các loại phan trên chùa đa dạng và phong phú, được chia thành bốn nhóm chính dựa trên hình vẽ và hình dáng:

• Hội phan: dây là loại phan được vẽ với các hình tượng quan trọng trong Phật giáo như Chư Phật, Bồ-tát, Minh vương, và Thiên thần. Những hình vẽ này thể hiện sự tôn kính và tưởng nhớ đối với các vị thần linh và các đấng nhiệm mầu.
• Chủng tử phan: Thay thế cho các hình tượng Phật, Bồ-tát, chủng tử phan là các chữ cái, từ ngữ hoặc biểu tượng mang ý nghĩa của các vị thần linh. Việc sử dụng chủng tử phan cho phép chùa thể hiện các tôn giáo và triết học của Phật giáo một cách sáng tạo.
• Tam muội da hình phan (hay còn gọi là Phật pháp phan): Phan vẽ hình Tam muội da của chư Phật, Bồ-tát. Tam muội da là biểu tượng của sự giúp đỡ và bảo vệ của các vị thần linh đối với con người.
• Tràng phan: Đây là một dạng phan có hình dạng lục giác hoặc bát giác. Tràng phan không chứa hình vẽ về các vị thần linh, mà thường được sử dụng để viết các câu đối, lời dạy của Chư Phật hoặc triết lý Phật giáo.

Tất cả các loại phan này còn được gọi theo tên nơi treo phan, như Kim đường phan (hay Trung đường phan, Phật điện phan), Giảng đường phan, Di Lặc đường phan, và Đình phan.

Sự đa dạng và ý nghĩa của các loại phan này giúp tạo nên không gian trang nghiêm và thiêng liêng trong các lễ tụng và nghi lễ tại chùa. Về công dụng cành phan để làm gì thì rất khó để giải thích vì mỗi Đạo giáo sẽ có chú trọng một loại phan riêng.

Công Dụng của Cành Phan Trong Phật Giáo

Theo các kinh Quán đảnh, người tạo phan sẽ hưởng lợi từ 8 nạn khổ và được sinh ra ở Tịnh độ 10 phương của các Đức Phật, điều này thể hiện sự gắn kết và thiện ác của công việc tạo phan.

Có thể tóm tắt công dụng của phan trong Phật giáo sẽ phụ thuộc vào từng loại nghi lễ và pháp sự khác nhau:

• Trong lễ Quán đảnh của Mật tông, sử dụng Quán đảnh phan, làm nghi thức cúng vong linh và cầu nguyện cho tâm hồn được siêu thoát, giải thoát khỏi vòng luân hồi.
• Trong các lễ cầu an, cầu thọ, sử dụng Tục mạng phan và Thọ mạng phan để cầu nguyện cho sự bình an và lâu dài cho con người.
• Trong việc tang lễ, chỉ có sử dụng Tiến vong phan và Mạng quá phan để tiến cúng và gửi lời cầu nguyện đến các vị thần linh và tổ tiên.
• Trong khoa nghi thí thực, sử dụng Thí ngạ quỷ phan để giúp giải quỷ cho những linh hồn đang lưu lạc và đối diện với nạn khổ.

Tùy theo mục đích và pháp sự cụ thể, phan được đặt tên khác nhau và có tác dụng đặc thù trong từng lễ tụng.

Sự Nhầm Lẫn Giữa Phan và Tràng

Trong thực tế, có thể xảy ra sự nhầm lẫn giữa phan và tràng do chúng có nét tương đồng về hình dạng và chức năng. Tuy nhiên, để phân biệt giữa phan và tràng, ta có thể dựa vào hình dáng và sử dụng của chúng.

Tràng (Dhvaja/Ketu) có hình dạng chiếc thùng tròn, thường được vẽ hoặc thêu các dấu hiệu và biểu tượng của Phật giáo, Bồ-tát và đạo tràng. Nó được sử dụng để trang nghiêm trước Phật, Bồ-tát và đại tràng, tượng trưng cho ý nghĩa phá dẹp và được coi là pháp cụ trang nghiêm dùng để tán thán và kính trọng các vị thần linh trong Phật giáo.

Phan (còn gọi là phướn, tràng phan, cờ phan) có hình dạng dẹp và dài hơn so với tràng, giống như một miếng vải hình chữ nhật. Nó thường được sử dụng trong các nghi lễ tang lễ và các nghi thức di quan, hạ huyệt. Phan cũng có nhiều loại và được làm từ nhiều vật liệu khác nhau như gấm, lụa, sa-tanh, đồng dát mỏng, ngọc báu, gỗ… Có thể có nhiều màu sắc và hình thức khác nhau cho phan như xanh, vàng, đỏ, trắng, đen…

Nguồn Gốc Của Cành Phan

Cây phướn trong Phật giáo có một câu chuyện phổ biến giải thích về nguồn gốc của nó. Đó là câu chuyện về Sự tích cây phướn nhà chùa ngày trước:

“Xưa kia, có một người độc ác và tàn nhẫn, thường xuyên ăn thịt người và bắt giết vô số sinh linh. Tuy hắn rất tàn độc và không biết đến đạo, nhưng lại có tình cảm sâu sắc và hiếu thuận với mẹ. Một ngày nọ, một nhà sư đang đi quyên giáo qua khu vực của hắn đã bị hắn bắt và chuẩn bị giết. Lúc này, mẹ hắn ra xin nhờ hộ giúp cho nhà sư. Thấy mẹ van xin quá đỗi, hắn buông dao và hỏi nhà sư rằng họ đến từ đâu và đang đi đâu. Nghe nhà sư kể chuyện về đạo và công đức, cả hai mẹ con hắn đã hối hận về những tội lỗi của mình từ trước đến nay. Họ quyết tâm muốn cúng dường một vật phẩm cho nhà chùa, nhưng trong nhà không có gì đáng giá. Khi đó, người con trai đã tự nguyện đem lòng mình cúng Phật. Hắn liền cởi bỏ áo khoác, rạch bụng để lấy ruột đưa cho nhà sư. Nhà sư nhận lấy lòng nhưng sau đó thả nó vào bờ suối. Có một con quạ thấy ruột này rồi đem nó mang đến nhà chùa và đậu trên ngọn cây phướn, hót lên tiếng om sòm. Đức Phật biết được sự việc và vừa khen thưởng con quạ vừa phạt tội nhà sư. Hơn nữa, Đức Phật đưa hai mẹ con nhà hắn lên trời trở thành những vị Phật. Kể từ đó, cây phướn trở thành biểu tượng để ghi nhớ việc cúng dường đáng kính ấy. Trên cây phướn luôn được tạc hình con quạ nắm giữ một tấm lụa dài khoảng hai ba mươi thước. Tấm lụa này biểu trưng cho bộ ruột của người đã rạch bụng để cúng dường Đức Phật.”

Câu chuyện này giúp nhắc nhở về tinh thần hiếu thuận của con dành cho cha mẹ và lòng từ bi cũng như ý nghĩa thiêng liêng của việc cúng dường và tôn kính Đức Phật trong Phật giáo.

Tóm lại, cành phan là đại diện cho sự dẫn đường của Phật, mang trong mình ý nghĩa thiêng liêng và trang nghiêm trong đám tang. Nó không chỉ là một pháp khí trang trọng mà còn là biểu tượng của sự tôn kính và tri ân đối với người đã khuất. Cành phan thể hiện lòng thành kính và hy vọng giúp linh hồn của người quá cố an lành về cõi Phật.

Nguồn: https://izumi.edu.vn/
Danh mục: Kinh nghiệm sống